V. R. Xaydarov, N. A. Djabbarov

YApon korichnigi yog„i (Oleum Cinnamoni pedunculari).
YApon 
korichnigi mevalarining o„zagidan olinadigan qattiq yog„ bo„lib, L.I.Eristavi 
(1957) kakao moyini o„rnini to„laqonli ravishda bosa oladigan asso sifatida 
amaliyotga tatbiq etdi. Hom ashyoni sovuq usulda presslash orqali 30% atrofidagi 
yapon korichnigi yog„ini olish mumkin.U oq-sariq rangdagi, qattiq, kuchsiz 
hushbo„y hidli asos bo„lib, suyuqlanish harorati 34-35
o
S.
Gidrogenlangan moylar.
Bu moylar xossalari bilan kakao moyiga yaqin 
tursada bir qancha kamchiliklarga ega. 1934 yilda A.G.Bosin gidrogenlangan 
moylarni parafin bilan birgalikdagi qotishmasi – butirolni shamcha asosi sifatida 
foydalanishni taklif etdi. SHuningdek bugungi kunda kakao moyining o„rnini 
bosuvchi gidrogenlangan moylarni har xil moysimon moddalar bilan hosil qilgan 
qotishmalari, emulgatorlar yoki uglevodorod mahsulotlaridan shamchalarni 
korxona sharoitida ishlab chiqarishda keng ko„lamda foydalanilmoqda. 
Misol tariqasida Nijniynovgorod kimyo farmatsevtika ishlab chiqarish 
korxonasida shamcha tayyorlashda ishlatilayotgan bir nechta asosni keltirishimiz 
mumkin. 
Birinchi asos.
Tarkibida 30% kakao moyi, 49-60% gidrogenlangan 
kungaboqar moyi va 10-21% parafin.
Ikkinchi asos.
Tarkibida 60-80% lanol (ftal kislotasining yuqori molekulali 
spirtlar bilan hosil qilgan murakkab efiri), 10-20% kulinariya moyi va 10-20% 
parafin.
Korxona sharoitida shamchalarni ishlab chiqarishda asosiy e‟tibor 
palmayadrosi yoki plastifikatsiyalangan salomas asosidagi qattiq qandolatchilik 
moylaridan foydalanishga qaratilgan. Bu asoslar mayda kristallik tuzilishga ega 
bo„lib, ular kakao moyi va boshqa shamcha asoslariga qaraganda erish haroratida 
qisqa intervalga ega. Bunday qotishmalarning suyuqlanish haroratini oshirish 
maqsadida ularga mum, parafin, ozokerit va spermatsetlar qo„shiladi. Lanolin, 
letsitin, holesterinlar esa eritmalarni emulgirlash uchun qo„shiladi. 

---

142