O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarkand davlat arxitektura qurilish instituti

Doirasimon qurilish materiali 
- ikkala chekkasi tekis arralangan, butog‘laridan 
tozalangan yog‘ochdir. Ular standart 
4,0; 4,5; 5,0; 5,5; 6,0 
va 
6,5 
m uzunliklarga 
ega va bu turdagi yog‘och materiallari kesik konus shaklida bo‘ladi. Ular 
diametrining uzunligi bo‘yicha kamayishi kichrayish deb ataladi. Kichrayish 
o‘rtacha 
1 m 
da 
0,8 sm 
ni tashkil qiladi.Doirasimon ko‘ndalang kesimli 
yog‘ochning diametri kichik diametri bo‘yicha aniqlanadi. Uning o‘rtacha
diametri 
14 sm 
dan 
26 sm 
gacha oraliqlarda bo‘ladi va ayrim hollarda undan katta 
ham bo‘lishi mumkin. Diametrlarni o‘zgarish gradatsiyasi 
2 sm 
ni tashkil qiladi. 
Uning o‘rtacha diametrini quyidagi ifoda orqali aniqlash mumkin: 
d
o‘r
 
d 
 
0,5 l
(1.1) 
Diametri 
13 sm 
dan kichik bo‘lgan yog‘ochlar vaqtinchalik inshootlar qurilishida 
ishlatiladi. 
Qirrali yog‘och materiallari 
- arralangan yog‘och materiallari yog‘ochni 
tilish ramalarida yoki aylanma tilish stanoklarida yog‘ochni bo‘ylamasi bo‘ylab 
arralash natijasida hosil qilinadi. Ular standart 
0,25 m 
gradatsiya bilan 
1 m 
dan 
6,5 
m 
gacha bo‘lgan o‘lchamlarda bo‘ladi. YUk ko‘taruvchi konstruksiyalar uchun 
yog‘och taxtaning kengligi 
60 mm 
dan 
250 mm 
gacha, qalinligi 
11 mm 
dan 
100 mm 
gacha bo‘ladi. 
Bruscha -qalinligi 
50mm 
dan 
100 mm 
gacha, kengligi 
100 mm 
dan 
175 mm
gacha bo‘ladi. 
Brus - qalinligi va kengligi 
125 mm 
dan 
250 mm 
gacha bo‘ladi. 
YOg‘ochning tuzilishi, butoqlari va sifati uning kelib chiqishi bilan 
aniqlanadi. Daraxt sifatida kelib chiqishi va o‘sishi natijasida yog‘och trubasimon 
qatlam -tolali tuzilishga ega bo‘ladi. 
YOg‘och qurilish materialining sifati, asosan yog‘ochning bir jinslilik 
darajasi bilan aniqlanadi. Bir jinsli bo‘lmagan tuzilishi yog‘ochni o‘sishi 
jarayonida, yog‘och materiallarini omborda saqlash jarayonida, quritish, qayta 
ishlash va ishlatish jarayonida vujudga keladi. 
YOg‘ochning sifatini buzadigan, bir jinsliligini o‘zgartiradigan omil - bu 
butog‘lardir. Butog‘lar yon shoxlari natijasida vujudga keladi. Konstruksiyaviy 
yog‘och materiallarining sifati, toifalari bilan belgilanadi
. 
YOg‘och materiali
uchta toifalarga bo‘linadi 
.
Birinchi toifa yog‘och materialida 
20sm 
uzunlikda 
butog‘lar diametrlari yig‘indisi 
d 
 
(1 4)b 
dan kichik bo‘lishi va 
1 metr 
masofadagi tolalar yo‘nalishi qiyaligi 
7% 
ga teng, yoki kichik bo‘lishi kerak 
(7

---

i)
. O‘rtacha mustahkamlikka ega bo‘lgan ikkinchi toifa yog‘och materiallarida 
uzunligi bo‘yicha 
20 sm 
dagi butog‘lar diametrlari yig‘indisi 
d 
 
(1 3) b 
dan kichik 
bo‘lishi va 
1 metr 
masofadagi tolalar yo‘nalishi qiyaligi 
10% 
ga teng yoki kichik 
bo‘lishi kerak 
(10 
 
i, bu erda: i-nishablik). 
Uchinchi toifa yog‘och materiallarida 
esa, 
d 
 
(1 2) b 
dan kichik bo‘lishi va tolalar qiyaligi 
12% 
dan katta bo‘lmasligi 
kerak. 
Birinchi toifa yog‘och materiallari eng asosiy yuk ko‘taruvchi 
konstruksiyalarni tayyorlashda, ko‘proq cho‘zilishga ishlovchi elementlarda, 
ikkinchi toifa yog‘och materiallari - boshqa o‘rtacha kuchlangan yuk ko‘taruvchi 
konstruksiya elementlarida, uchinchi toifa yog‘och materiallari esa kam 
kuchlangan to‘shama va qoplamalarda ishlatiladi. YOg‘ochning xossalari asosan 
uning tuzilishi bo‘yicha aniqlanadi. YOg‘och, xususiy og‘irligi bo‘yicha engil 
konstruksiyaviy materiallar sinfiga kiradi. 

---