18- mavzu: G’ildirakli traktorlarning yurish qismi

1-rasm. G‘ildirakli traktorlarning sxemalari: 
a - bitta old g‘ildirakli chopiq traktori; b - portal ostovli chopiq traktori; 
v-to‘rt g‘ildirakli universal-chopiq traktorining qator oraliqda moslashish konturi 
3. Old ko‘prik va g‘ildiraklar 
Traktorlarning vazifasiga qarab old ko‘priklar o‘zgarmas va o‘zgaruvchan koleyali 
bo‘ladi. 
O‘zgaruvchan koleyali old ko‘prik universal chopiq traktorlarida keng qo‘llaniladi. U 
ostov 1 bilan sharnirli birikkan trubasimon balka 3 (2-rasm,a) sapfalari 4 ning o‘qlari joylashgan 
ikkita qo‘zg‘aluvchan kulak 2 dan tashkil topgan. 
Traktor to‘g‘ri yurayotganda uning turg‘unligini oshirish va uni boshqarishni 
osonlashtirish uchun old g‘ildiraklar muayyan burchak ostida o‘rnatiladi. 
Tashqi podshipnikka tushadigan yuklanishni kamaytirish va g‘ildirakning yo‘lga tegib 
turish nuqtasi bilan burish sapfasi geometrik o‘qining yo‘l bilan kesish nuqtasi orasidagi 
masofani qisqartirish hisobiga traktorning boshqarilishini yaxshilash uchun g‘ildiraklarni 
ag‘darib α burchakka o‘rnatish zarur. 
β – burchagi, ya’ni sapfa o‘qining ko‘ndalang og‘ishi g‘ildirakning o‘rta vaziyatdaligida 
turg‘unligini oshirish uchun yordam beradi. 
γ – burchagi, ya’ni sapfa o‘qining bo‘ylama og‘ishi sapfaning geometrik o‘qi 
g‘ildirakning oldida yo‘l bilan kesishishi natijasida vujudga keladi. Buning hisobiga traktor 
burilayotganda markazdan qochma kuchlar g‘ildirakning dastlabki vaziyatga qaytilishiga 
yordam beradi. 
G‘ildirak metall qism (to‘g‘in, disk) va elastik qism – shinadan tuzilgan. Diskli va disksiz 
g‘ildiraklar farqlanadi. Diskli g‘ildiraklar keng tarqalgan bo‘lib, u to‘g‘in, disk va shinadan 
iborat. To‘g‘in disk bilan payvandlab, parchinlab yoki boltlar vositasida biriktiriladi. 
Chuqur to‘g‘inlarda (3-rasm,a) pokrishka bortlari uchun chiqiqlar bo‘ladi. Chuqur to‘g‘inlar 
yengil avtomobillarda (qismlarga ajralmaydigan) va traktorlarda (qismlarga ajraladigan va 

---

qismlarga ajralmaydigan) ishlatiladi. Yassi to‘g‘inlar shinalarni montaj qilish qulay bo‘lishi 
uchun qismlarga ajraladigan qilib yasaladi. 
Shina g‘ildirakka tushadigan dinamik yuklamani kamaytirish, g‘ildirakning tayanch yuza 
bilan ilashishini oshirishga mo‘ljallangan. Shinalarning kamerali va kamerasiz turlari bo‘ladi. 
Kamerasiz shinalar harakat xavfsizligini oshiradi, chunki ular teshilganda havo odatdagi 
shinalardagiga nisbatan sekin chiqadi.
Kamerali shina pokrishka, kamera va to‘g‘in tasmasini birlashtiradi. 
Pokrishka karkas 1, yostiq qatlam (breker) 2, protektori (3-rasm,g) yondor 4 va bortlar 9 dan 
iborat. 
Karkas to‘qimadan (korddan) tayyorlangan pokrishkaning asosiy qismi bo‘lib, 
pokrishkani elastik va puxta qiladi. 
Protektor shinani yo‘l yoki tuproq bilan yaxshi ilashishga imkon beradi va shinani 
shikastlanishdan saqlaydi. U mustahkam qalin rezina qatlamidan yasaladi, tashqi sirtida vazifasi 
va shinaning qanday maqsadlarga mo‘ljallanganiga ishlash sharoitiga qarab aniq shaklda 
joylashgan tishlar ishlanadi. 
Kamera toroidal shaklidagi germetik ballondan iborat, uning ventili bo‘lib, u orqali dam 
beriladi yoki chiqariladi. 
Ventil kamerani havo bilan to‘ldirish va unda havoni saqlash uchun kerak. Konstruksiyasi 
jihatidan havo va suv-havo ventillari bo‘ladi.