O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

35 
4-MAVZU. ONA TILINING VOKALIZMI VA
KONSONANTIZMI 
Reja: 
1.Unli fonemalar tasnifi . 
2.Unli fonemalar tavsifi. 
3.Undosh fonemalar tasnifi.
4.Undosh fonemalar tavsifi 
Tayanch soʻz va iboralar:
unli tovush, tilning vertikal harakati, tilning
gorizontal harakati, lablarning ishtiroki, old qator, orqa qator, keng, tor,
lablangan, lablanmagan, undosh, undoshlar tasnifi, portlovchi, sirg‘aluvchi, 
jarangsiz, sonor, til oldi, til orqa, paydo bo‘lish usuli, paydo bo‘lish o‘rni,
ovoz, shovqin. 
Mashg
‘
ulotning maqsad va vazifalari: 
-
talabalarga o‘zbek tilining vokalizmi va konsonantizmi haqida nazariy 
tushunchalar berish, tasnifini o‘rgatish; 
-
unli va undosh tovushlarning so‘z hosil qilishdagi ahamiyati haqida malaka 
hosil qilish, mavzuga doir test topshiriqlarini bajarishga o‘rgatish. 
Kutilgan natijalar: 
-
talabalar ona tilining vokalizm va konsonantizmlari to‘g‘risida nazariy bilim va 
ko‘nikmalarni egallaydi; 
-
talabalar unli va undoshlar tasnifi va tavsifiga doir zaruriy bilimlarga ega 
bo‘ladi; 
-
talabalarda 
mavzuga 
oid 
test 
topshiriqlarini 
yechish 
ko‘nikmalari 
shakllantiriladi.

---

36 
Unli tovushlar va ularning tasnifi 
O‘zbek tilidagi unli tovushlar (a, i, o, u, o‘, e) uch tomondan tasnif qilinadi: 
1.Tilning gorizontal (yotiq) harakatiga ko‘ra. 
Og‘iz bo‘shlig‘ida eng faol organ tildir. U unli tovushlarni talaffuz qilishda 
oldinga (tish yoki milkka tomon) va orqaga qarab harakat qiladi. Tilning bu 
harakati gorizontal harakat hisoblanadi. Unlilar tilning gorizontal harakatiga ko‘ra 
ikki guruhga bo‘linadi: 
1) old qator unlilar: a, e, i; 
2) orqa qator unlilar: o, o‘, u.