Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
 
13-rasm.
 Tijorat banklarining qimmatli qog„ozlar bozoridagi 
faoliyati va aloqadorligi 
 
Banklar qimmatli qog‗ozlar bozori qatnashchilariga depozitar 
xizmat ko‗rsatish orqali emitentlarning depo hisob varaqlarini ochish va 
yuritish, qimmatli qog‗ozlarni ishonchli saqlash va ularga bo‗lgan 
huquqlarni aniq hisobga olish, qimmatli qog‗ozlar bilan birjadan 
Тижорат 
банки 
Davlat qimmatli qog‗ozlarini sotuvchi hukumat 
vakili 
O‗z qimmatli qog‗ozlarini chiqaruvchi 
emissiya markazi 
Mijozlar manfaatiga 
anderrayting 
Qimmatli qog‗ozlar 
bo‗yicha transfer vakil 
Investitsiya muassasalarining 
muassisi 
Qimmatli qog‗ozlarni ijaraga 
qo‗yuvchi kreditor 
Hisob-kitob kliring 
markazi 
Qimmatli qog‗ozlar 
depozitariylari 
Tijorat 
banki 
Qimmatli qog‗ozlarning 
trast egalari 
Investitsiya dilleri 
Moliyaviy broker 
Moliyaviy broker 
Молиявий брокер 
Investitsiya maslahatchisi 

---

228
tashqari bitimlarga tez xizmat ko‗rsatish, aksiyadorlarning reyestrini 
yuritish, dividentlarni hisob-kitob qilish, yozish va to‗lash ishlarini 
amalga oshiradilar. 
Bank qimmatli qog‗ozlar portfeli tarkibida rezidentlar va 
norezidentlar tomonidan chiqarilgan har xil davlat va korporativ 
qimmatli qog‗ozlar bo‗limi mumkin bo‗lgan emissiyaning hujjatli 
shaklida qimmatli qog‗ozlar egasi rasmiylashtirilgan qimmatli qog‗ozlar 
sertifikatini keltirish asosida yoki depo hisob varag‗iga yozuvlar asosida 
belgilanadi.
Bank diller sifatida o‗z nomidan va o‗zining hisobidan qimmatli 
qog‗ozlar bo‗yicha operatsiyalarni amalga oshiradi hamda o‗zining 
qimmatli qog‗ozlar bo‗yicha portfelini shakllantiradi.
Bankning qimmatli qog‗ozlar portfeli tarkibiga har xil maqsadlarda 
chiqarilgan har hil qog‗ozlar kiradi. Har xil moliyaviy instrumentlar ular 
harakatining hisobi va nazoratini tashkil qilish maqsadida ularning 
xususiyatlariga ko‗ra guruhlarga ajratiladi. Bir xil xususiyatga ega 
bo‗lgan moliyaviy instrumentlar – bu bir vaqtda quyidagi shartlarga 
javob beradigan instrumentlardir: 
-
bir emitent tomonidan chiqarilgan; 
-
bir xil bozor narxiga ega; 
-
bir xil foyda keltiruvchi; 
-
bir xil muddatga ega. 
Bir mamlakatning rezidentlari emitent bo‗lgan moliyaviy instru-
mentlarning majmuyi mamlakat portfelini tashkil qiladi. 
Dividend yoki foiz shaklida foyda olish maqsadida aksiya va ob-
ligatsiyalarga mablag‗ qo‗yish bilan investitsion portfel shakllanadi. 
Savdo portfeli tarkibiga kurs farqlari ko‗rinishida foyda maqsadida 
keyinchalik sotish uchun olingan qimmatli qog‗ozlar kiradi.