Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

valyutaviy holati
yoki valyuta pozitsiyasi deyiladi. Valyutaviy holat 
ochiq va yopiq
bo‗lishi mumkin. 
Xohlagan bir valyuta bo‗yicha 
ochiq valyuta pozitsiyasi
deganda 
bankning shu xorijiy valyuta bo‗yicha aktivlarining majburiyatlaridan 
oshgan summasi tushuniladi. Ochiq valyuta pozitsiyasi 2 ga bo‗linadi. 
Bular: uzun valyuta pozitsiyasi va qisqa valyuta pozitsiyasi. Agarda 
bankning sotib olgan valyutasi bo‗yicha aktivlari va talablari uning shu 
valyuta bo‗yicha passiv va majburiyatlaridan yuqori bo‗lsa, bankda 
mazkur valyuta bo‗yicha holat 
uzun valyuta pozitsiyasi
deyiladi. 
Aksincha, aniq bir valyuta bo‗yicha passivlar va majburiyatlar aktivlar 
va talablardan yuqori bo‗lsa, ya‘ni xorijiy valyutani sotish uni sotib 
olishdan yuqori bo‗lsa 
valyuta pozitsiyasi qisqa
bo‗ladi. 
Agar valyuta bo‗yicha talablar va majburiyatlar teng bo‗lsa, 
valyuta 
pozitsiyasi yopiq
bo‗ladi. Tijorat banklarining ochiq valyuta pozitsiyasi 
doimo risk bilan bog‗liq. Valyuta kursining o‗zgarishi natijasida bank 
valyutani sotib olishda yoki sotishda yo‗qotishlarga uchrashi mumkin. 

---

208
muntazam kotirovka qilinadi, qator tijorat banklari esa qimmatli 
qog‗ozlar bozorida professional faoliyatni amalga oshirish uchun 
brokerlik idoralarini tashkil etgan holda fond bozorida samarali faoliyat 
yuritib, aksiyadorlik jamiyatlarining aksiyalarini sotish va sotib olish 
orqali ularning qo‗shimcha daromad olishini ta‘minlamoqda. 
Qimmatli qog„oz
– o‗zi bilan bog‗liq mulkiy huquqlarni aks 
ettiradigan hujjatdir, u daromad manbayi bo‗lib xizmat qiladi, fond 
bozorida muomalada yuritilishi va oldi-sotdi vositasi bo‗lishi mumkin. 
Qimmatli qog‗ozlar bozori kredit munosabatlari bilan birgalikda, o‗z 
qiymatiga ega bo‗lgan, sotish, sotib olish va to‗lovini amalga oshirish 
mumkin bo‗lgan maxsus hujjatlar (qimmatli qog‗ozlar)ga egalik qilish 
bilan ham bevosita bog‗liq. Qimmatli qog‗ozlar o‗zida mulkchilik 
huquqini mujassamlashtirgan bozorda erkin aylanadigan, sotib olish-
sotish va boshqa bitimlarning obyekti bo‗ladigan, doimiy va bir martalik 
daromad olish manbayi bo‗lib xizmat qiladigan, pul kapitalining bir 
ko‗rinishidagi hujjatdir. «Qimmatli qog‗ozlar bozori to‗g‗risida»gi 
O‗zbekiston Respublikasi qonuniga o‗zgartish va qo‗shimchalar kiritish 
haqida‖gi 2015-yil 4-iyunda e‘lon qilingan O‗zbekiston Respublikasi 
qonunining 3-moddasiga asosan