1-модуль. Микроиқтисодиётнинг умумий ва назарий асослари

 
 ИҚТИСОДИЙ БАЗИС ТУШУНЧАЛАР 
1.
 
Иқтисодий эҳтиёж ва иқтисодий неъматлар мазмуни ва моҳияти. 
2.
 
Ишлаб чиқариш имкониятлари ва улардан фойдаланиш. 
 
Таянч иборалар: 
Иқтисодий эҳтиёж, иқтисодий неъмат, ўрнини босувчи неъматлар, 
тўлдирувчи неъматлар, иқтисодий ресурслар, тадбиркорлик қобилияти, альтернатив 
харажатлар, ишлаб чиқариш имкониятлари, иқтисодий агентлар. 
Ҳар қандай жамиятда ноёб неъматларни тақсимлаш муаммоси туради. Неъмат 
деганда, биз товарлар, хизматлар ва ресурсларни тушунамиз. Неъматлар ноёблиги деганда 
- иқтисодий субъектлардаги мавжуд неъматлар заҳирасининг шу неъматларга эҳтиёж 
сезган харидорларнинг талабларини етарли даражада қондира олмаслиги тушунилади. 
Неъматлар ноёблиги - бу бирор товар ёки ресурс ҳажмининг маълум вақт оралиғида 
чегараланганлигидир. Шунинг учун ҳам неъмат ноёблиги, неъматнинг физик нуқтаи 
назардан чегараланганлигидан фарқ қилиб, у нисбийдир, яъни неъматнинг ҳажми ҳозирги 
вақтда унга бўлган талабни қондириш учун етарли эмас. 
Ноёб неъматларни икки турга бўлиш мумкин: ишлаб чиқариш ресурслари ва улар 
асосида ишлаб чиқариладиган истеъмол неъматлар. 
“The second fundamental fact is that resources are limited or scarce. By economicresourceswe mean 
all natural, human, and manufactured resources that go into theproduction of goods and services. That 
includes all the factory and farm buildingsand all the equipment, tools, and machinery used to produce 
manufactured goodsand agricultural products; all transportation and communication facilities; all types 
of labour; and land and mineral resources. Economists classify all these resources 
aseitherpropertyresources—land and raw materials and capital—or humanresources—labour and 
entrepreneurial ability.”
2
. 
Ишлаб чиқариш ресурсларини такрор ишлаб чиқарилиши бўйича ҳам икки турга 
бўлиш мумкин: такрор ишлаб чиқариладиган ишлаб чиқариш ресурслари (бунга қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларидан пахта, дон ва бошқа маҳсулотларни мисол сифатида келтириш 
2
Campbell R. McConnell. Microeconomics. - Copyright 2015, Macmillan Publishing Company, a division of Macmillan, Inc.. –
P.-28 

---

мумкин, улар ҳар йили такрор ишлаб чиқарилади. Худди шундай меҳнат ресурслари ҳам 
такрор ишлаб чиқарилади), такрор ишлаб чиқарилмайдиган, физик нуқтаи назардан 
чегараланган ишлаб чиқариш ресурслари (фойдали қазилма бойликларни мисол сифатида 
қараш мумкин: темир, кўмир, олтин ва ҳоказо). 
Агар неъмат ноёб бўладиган бўлса, у ҳолда чекланган неъматларни қандай қилиб 
иқтисодий субъектлар ўртасида рационал тақсимлашни амалга ошириш муаммоси - бу 
марказий иқтисодий муаммо ҳисобланади. Бу муаммони ечиш учун ҳар қандай жамият 
қуйидаги учта иқтисодий саволга жавоб бериши керак: