Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

1. Qoraqalpoqlarning turmush tarzi haqida so‘zlab bering.
• 2. Qoraqalpoqlar qanday shaharlarni barpo etganlar?
3. ,,Qirqqiz“ dostonida qanday g‘oyalar kuylanadi?
3 1 -§ . XVIII—XIX asrlarda qoraqalpoq adabiyoti ravnaqi
Qoraqalpoq yozma 
X V III 
asrdan boshlab qoraqalpoq yozma 
adabiyoti 
adabiyoti shakllandi va rivojlana bordi.
XVIII—XIX asming birinchi yarmida 
qoraqalpoq adabiyotining ko‘zga ko‘ringan qator namoyandalari 
qalam tebratganlarkim, ularning nomlari bugungi kunda ham 
ardoqlanadi.
Ulardan biri Jiyen Jirov (1730—1784) edi. U mashhur baxshi 
sifatida kamol topdi. Ayni paytda, she’rlar ham bitdi. „Hoy yigitlar, 
yigitlar“ , „Xayr endi, do‘stlar“ , „Yuragimda ko‘p dog‘im “ , 
„Tuyani ber“ kabi she’rlarida jamiyatdagi nohaqliklami tanqid 
qiladi. Jiyen Jirov hajviy she’rlar ustasi ham edi. U „Hoy, xonimiz, 
xonimiz“, „Xon yonida to ‘ralar“ kabi hajviy she’rlarida hukmron 
tabaqalaming kirdikorlarini, xalqqa o‘tkazgan jabr-zulmlarini fosh 
etadi.
Qoraqalpoqlar
— erksevar xalq. Shuning uchun ham ular 
doimo o‘z erklari uchun ozodlik kurashi olib borgan. M a’lumki, 
qozoq xoni Abulxayrga qarshi olib borilgan urushda qoraqalpoqlar 
yengilib qolgan edi. Bu maglubiyat natijasida ular azob-uqubatlarga 
duchor etilgan. Xususan, Sirdaryo bo‘ylaridagi qoraqalpoqlar har 
yoqqa tarqab ketgan. Ularning bir qismi Toshkent atrofiga

---

(Chirchiq b o ‘ylariga), boshqa bir qismi esa Qizilqum orqali 
Xorazmga (Orol dengizining janubiy sohillariga) ko‘chib ket- 
gan. M ana shu ko‘chishlarning guvohi b o ‘lgan Jiyen Jirov 
„Darbadar el“ nomli doston yozib, qoraqalpoqlarning mashaq- 
qatli davri tarixini bayon etgan.
Qoraqalpoq adabiyotining ko‘zga ko‘ringan vakillaridan yana 
biri Kunxo‘ja Ibrohim (1799—1880) edi. Uning butun umri 
muhtojlikda o‘tgan. Shoiming ,,0 ‘roqchilar“ , ,,Cho‘ponlar“ kabi 
she’rlari xalq orasida keng tarqalgan bo‘lib, ularda qoraqalpoq 
xalqining Xiva xonligi tobeligiga tushib qolgan davrdagi og‘ir 
ahvoli, erksiz turmushi o‘z ifodasini topgan. „Е1 bilan“, „Boy 
bolasi“ , „Mening bolam “ she’rlarida esa hukm ron tabaqalar 
kirdikorlarini fosh etadi. ,,Unutmasman“ hamda „Tuya ekansan“ 
she’rlarida u Xiva xoni ustidan kuladi.
shoirlaridan biridir. M o‘ynoqdagi eski maktabda o‘qigan. Keyin 
Xivadagi Sherg‘ozixon madrasasida ilm olgan. Shoiming ,,Bo‘zatov“ 
dostonida qoraqalpoq xalqining boshqa yurtlarga ко‘chib ketishga 
majbur etilganligi katta mahorat bilan tasvirlangan. Ajiniyoz 
shoiming ,,Kerak“ , ,,Bo‘ladi“ , ,,Yaxshi“, ,,Yigitlar“ she’rlarida 
vatanparvarlik, insonparvarlik g‘oyalari, falsafiy qarashlari ifoda- 
langan. Ajiniyozni butun Markaziy Osiyoga tanitgan „Qiz Mengesh 
bilan aytishuv“ asari edi.
1999-yilda Ajiniyoz tavalludining 175 yilligi nishonlandi. 
Nukusda Ajiniyoz maydoni barpo etildi va unga haykal o‘matildi.
ismi Berdimurod Qarg‘aboy o ‘g‘li) nom i bilan m ashhurdir. 
Berdaq aw al ovul maktabida, so‘ngra madrasada tahsil ko‘rgan. 
U Navoiy, Fuzuliy, Maxtumquli, Kunxo‘ja asarlarini chuqur 
mutolaa qilgan, ulardan o‘rgangan. Berdaq tarixni, xalq og‘zaki 
ijodini m ukam m al o ‘zlashtirib oladi. U ning ijodi 18—19 
yoshlarda do‘mbira chertib, she’r aytishdan boshlangan. 25 
yoshida u iste’dodli shoir sifatida xalq orasida tanildi. Uning 
,,Bo‘lgan em as“ , ,,U m rim “ , she’rlarida m ehnatkash xalqning 
og‘ir hayoti o ‘z aksini topib, Xiva xonlari, amaldorlari zulmiga 
qarshi xalq noroziligi ifodalangan. ,,0 ‘g‘limga“, „Ahm oqbo‘lma“