Kiritmalar qani, kiring, ichkarida bemalol gaplashamiz. Yolg'on gapirish, albatta

UNDALMALARDA TINISH BELGILARINING QO'LLANISHI 
Undalma alohida ohang bilan ajratilib aytilsa, undalmadan keyin vergul emas, undov 
belgisi qo'yiladi. 
 
1. Asli qiyofangni ko‘rsatishdan qo‘rqishing, 
demak,
o‘zingdan nafratlanishingni bildiradi. 
(J.Massiyon) 
2. Ko‘pdan ko‘p baxtsizliklarning ildizi shundaki, yoshlikdanoq bolani o‘z xohishlarini 
tizginlashga, bu ishni qilish mumkin, bunisini, 
albatta,
qilish kerak, buni qilish esa mumkin 
emas, degan tushunchalarga to‘g‘ri yondashishga o‘rgatilmaydi. (V.Suxomlinskiy)
3. Mehnat ijodga aylangan joyda,
tabiiyki,
 o‘lim dahshati, hatto, fiziologik jihatdan ham 
yo‘q bo‘lib ketadi. (A.Tolstoy)
4. Sernuqsonlik, 
shubhasiz
, yomon, ammo undan ham yomonrog‘i, o‘zingda ularni tan 
olmaslik istagi, bunda mazkur nuqsonlarga o‘z-o‘zini aldash ham qo‘shiladi. (Paskal)
5. Izzattalablik o‘z holicha,
ehtimol
, nuqsondir, biroq u ko‘p hollarda qadrqimmat 
manbayidir. (Kvintilian)
6. Safsata va quruq gap,
haqiqatan ham
, nafratga loyiq. Gapdan ko‘ra ish qilish kerak. 
 
Yuqoridagi gaplarda ajratib ko‘rsatilgan qismlar kiritma deyiladi. Kiritma gapning, 
xususan, matnning umumiy mazmuniga daxldor bo‘lsa-da, gapdagi biror bo‘lak bilan hokim-
tobelik aloqasiga kirmaydi, shuning uchun ular gapdagi boshqa bo‘laklardan yozuvda vergul, 
tire, ba’zan qavslar bilan, talaffuzda esa kichik to‘xtamlar bilan ajratiladi. 
 
BERILGAN GAPLARDAGI TUSHIRIB QOLDIRILGAN TINISH BELGILARINI 
O‘RNIGA QO‘YIB KO‘CHIRING. 
1. Aqlli bo‘lsang, johil va nodondan hazar qil. Aqalli biroz bilimi bor kishi ulardan, 
albatta, yuz chaqirim uzoqlashadi. (Majididdin Xavofiy)
2. Aqalli bir mushukka bo‘lsang mehribon, demak, salomatdir sendagi iymon.(Xusrav 
Dehlaviy)
3. Qo‘y tamani, bor esa senda tamiz,shubhasiz el ichra bo‘lg‘aysan aziz. (Farididdin 
Attor)
4. Agar adolat himoya qilinmasa, zaif va kuchli odamlar yo‘qolib ketadi. Modomiki zaiflar 
qirilib ketar ekan, kuchlilar ham omon qolmaydi. (Husayn Voiz Koshifiy)
5. Birovga sog‘insa har kim yomonlik, nihoyat ul o‘zi topmas omonlik. (Abulqosim 
Firdavsiy) 
 
1. Iqtidorli odamlar bilan tenglashmoqchi bo‘lganlar hech nimaga erisha olmaydilar, 
aksincha, ularning noshudligi boshqalarning kulgisini keltiradi.
2. Ha, shunday odamlar borki, ular o‘z foydalarini ko‘zlab, har qanday yolg‘on-yashiq 
gaplarni qasam ichib tasdiqlashdan ham toymaydilar.

---

3. Shuningdek, aqli raso odam ham bir ishni boshlashdan oldin uning oqibati qanday 
tugashi haqida o‘ylab ko‘rishi kerak.
4. Demak, bu bilan masal aqlning teranligi jismning ko‘rkamligidan afzal ekanligini 
bildiradi. 
5. Ta’kidlanishicha, kuch-qudratdan ko‘ra e’tiqod salmoqli samara berarkan.
6. Maqtanchoqlik dardiga uchragan odam ham ba’zida bu dardidan xabardor bo‘lgan 
do‘stlari oldida maqtana boshlaydi va ularga kulgi bo‘ladi, albatta. «Ezop masallari» 
 
Kiritma so‘zlovchining o‘zi bayon etayotgan fikriga munosabati (ishonchi, gumoni, 
tasdig‘i, inkori va h.), fikrning birovga nisbatlanishi (mansubligi, aloqadorligi), o‘z fikri tarkibiy 
qismlarining ahamiyatliligi darajasi (birinchidan, ikkinchidan va h.), fikri va uning tarkibiy 
qismlariga doir bayon etadigan qo‘shimcha axboroti yoki izohi kabi rang-barang ma’nolarni 
ifodalaydi.