tag iga o ‘tirib d i. S h u n d a u, „O llo h im m en ga sh u n d a y b ir
seh rli k u c h -q u d ra t
ato etsak i, q o ‘lim tek k an h a m m a n arsa
tillag a ay lan ib qo lav ersa. S h u n d a m en ro h a t va fa ro g ‘atd a
yash ab , q o ra m e h n a td a n q u tu lg an b o ‘la rd im “ , d eb orzu
qilibdi.
Abbos shu gaplarni ko‘nglidan kechirishi bilanoq, g‘oyib-
dan bir tovush kelibdi.
— Ey Abbos! Sen hozir nim ani orzu qilgan b o ‘lsang,
niyatingga yetasan. Biror buyumga q o ‘lingni tekkizishing bilan
u shu ondayoq tillaga aylanadi!
Abbos o ‘z quloqlariga ishonm abdi. A m m o shunday b o llsa
ham , egilib yerdan kichkina bir tosh olibdi. U ning q o ‘li tegishi
b ila n o q , to sh c h a tillag a ay lan ib q o lib d i. A bbos bo sh q a
toshchalarga tegsa, ular ham tillaga aylanib qolaveribdi.
Abbos
bu holdan juda sevinib ketibdi va shunday reja tuzibdi: „H ozir
shaharga boram an-u tosh-kesaklarni to ‘plab, tillaga aylantirib
olam an... Keyin ju da ko‘p yer sotib olam an. D aryo b o ‘yida
shohona saroy qurib, atrofini jan natm ako n bog‘ga aylantira-
m an... Eng chopqir tulporlarni sotib olam an, liboslarim ham
faqat asil va shohona b o ‘ladi...“
U sh u n d ay shirin o rz u la r va rejalar bilan o ‘rn idan
tu rm o q ch i b o ‘lgan ek an , am m o o chlikd an m ajolsizlanib,
o ‘rnidan turolm ay qolibdi. S hu nd a A bbos, „U y im d an
keltir-
gan tushligim ni yeya q o lay “ , deb daraxt y onida turgan
tug unchaga q o ‘lini c h o ‘zibdi. U bir b o ‘lak nonni og‘ziga
solishi bilan tishlari q attiq narsaga b otib di. O g‘zidan olib
qarasa, non ham tillaga aylanib qolgan em ish. T u g un ch a
ichida piyoz ham b or ekan, Abbos uniyam sh osh a-pisha
q o ‘lga olibdi. A m m o piyozga q o ‘li tegishi bilan u ham tillaga
aylanib qolibdi.
Abbos ju d a q o ‘rqib ketibdi. Axir, ham m a yeydigan narsalari
ham tillaga aylanib qolaversa, u ochlikdan o ‘lib ketadi-ku!
H am m a yog‘i tillaga ko‘milib
ketsa-yu, yeyishga hech vaqosi
boMmasa. Bu qanday gap b o ‘ldi?
Bir m ahal Abbos ko‘zini ochsa, daraxt tagida xayol surib,
m udrab qolgan ekan. U yengil nafas olib, o ‘m idan turibdi.
Yelkasidan tog‘ ag‘darilganday b o ‘lib, yengil tortibdi.
— Xayriyat-ey, bularning ham m asi tushim ekan-ku! —
deb sevinib ketibdi.
50
A R IL A R G ‘AZABI
( Ozarbayjon xalq ertagi)
Bor ekan-da, yo‘q ekan, dunyoda bir fil b o lg a n ekan.
U tinib-tinchim agan va ju d a sh o‘x ekan. H ar safar b o la r-
boMmasga janjal chiqaraverar ekan. K unlarning birida o ‘rm onda
u xartum i bilan bir daraxtni o ‘rab olib, uni silkitaveribdi.
Sal b o ‘lm asa daraxtni ildiz-pildizi bilan yerdan sug‘urib olay
debdi. D araxt tagida o ‘rm on arilarining ini bor ekan. Filning
silkitishidan arilar ini buzilib ketishi m um kin ekan.
— Fil aka, — iltimos qilishibdi arilar, —
bizning uyimizni
buzm ang.
— U ylaringning m enga nim a keragi bor? — javob beribdi
fil. — S ho‘xlik qilgim kelgan edi-da.
— V oy, fil a k a jo n -e y , — deyishibdi a rilar, — biz sizga
o ‘ynam ang deyayotganim iz yo‘q. Boshqa daraxtning tagida
o ‘ynay qoling.
— Shu yerdan boshqa yoqqa ketm aym an, — tixirlik qilibdi
fil. —
Bu vijdonsizlarni qara-ya, o ‘zlari zing‘ircha-yu, yana
birovga aql o ‘rgatishlarini-chi.
— Fil akajon, — uni ogohlantirishibdi arilar, — agar uyi
mizni buzadigan boMsangiz, sizni oNdiramiz.
— Q o‘llaringdan kelganini qilinglar, — deb kulibdi fil. —
Sizlardan q o ‘rqadigan ahm oq yolq.
Arilar inlariga kirib, kattalar bilan m aslahatlashishibdi-da,
fildan yana b ir m arta iltimos qilib,
bordi-yu, shunga ham
ko‘nm asa, uni to oMguncha chaqishga qaror qilishibdi. Arilar
ancha vaqtgacha filni bu ishdan qaytarishga urinishibdi. Lekin
fil ularga e ’tibor ham berm abdi.
Shunda arilar filga baravar yopishib, boshi, ko‘zi, qulog‘i,
xartum i va butun badaniga ignalarini sanchishaveribdi. Birpasda
fil shishib, naq tog ‘day b o ‘lib ketibdi. Filning hayqirig‘i butun
o ‘rm onni tutib ketibdi. N ihoyat,
fil holdan toyib, gum burlab
yerga yiqilibdi. A rilar uni o ‘rab olishib:
— X o‘sh, endi holingiz qalay, filjon? — deyishibdi.
Fil uyalganidan hatto boshini ham ko‘tara olm abdi.
— Fil akajon, — deyishibdi arilar, — siz haybatingizga
ishonib, bizni qiynadingiz. Lekin shuni bilingki, kuchsizlarni
qiynaganning holiga voy b o ‘ladi.
51
