Tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etish bosh ilmiy metodik markazi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
Tavsiya qilinadigan adabiyotlar 
1.
A Practical Guide to Fedora and Red Hat Enterprise Linux, fifth edition, 
Mark G. Sobell, U.S. Corporate and Government Sales.
 

---

IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI 
100 
2.
A-Practical-Guide-to-Linux-Commands-Editors-and-Shell-Programming-
2nd-Edition. 
3.
A Practical Guide to Linux Commands, Editors, and Shell Programming, 
second edition. 
4.
http://opensource.com 
5.
http://distrowatch.com 
6.
http://fedora.com 
7.
http://ubuntu.com 
8.
http://debian.com 
9.
http://www.wikipedia.org 
10.
 
http://www.intuit.ru 

---

IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI 
101 
3 – amaliy mashg'ulot. Fayl va fayl tizimi bilan ishlash. 
 
 
Ishdan maqsad: 
fdisk 
utilitasidan foydalangan holda disklarni bo'lish, 
ajratish ko'nikmalariga ega bo'lish.
 
Fdisk – qattiq diskning bo‘limlarni boshqarish uchun foydalaniladigan tizim 
utilitlar umumiy nomlanishi. Keng miqyosida foydalaniladi va deyarli barcha 
operatsion tizimda mavjud, lekin ish faoliyati turlicha. Foydalanuvchining matnli 
interfeysidan foydalaniladi. 
Utilitning umumiy nomlanishi fdisk – ‗toza‘ diskda bo‘limlarni yaratish, shu 
bilan birga mavjud bo‘limlarni o‘zgartirish. Shuni eslatib o‘tish kerakki, fdisk da 
diskni qayta bo‘lish, eski bo‘limlarni o‘chirib yangisini yaratish deganidir bu esa 
ma‘lumotlarni yo‘qotish demakdir.
Agarda sizda yaratilgan bo‘lim mavjud bo‘lsa u haqdagi ma‘lumotlarlarni 
quyidagi buyruq orqali ko‘rish mumkin: 
[root] # /sbin/fdisk -l /dev/sda 
Fdisk bilan ishlashni boshlash uchun buyruq hamda argumentda zaruriy 
diskni ko‘rsatilib o‘tilishi kerak: 
[root] # fdisk /dev/sda 

---

IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI 
102 
Shundan so‘ng, fdisk menyusiga o‘tiladi 
ruxsat etilgan buyruqlar ro‘yhatimi ‗m‘ ni yozish orqali chop qilish mumkin 
Oldin bo‘limni yaratib olsak. Shuni eslatib o‘tish lozimki, navbatlilik 
ahamiyatga ega bo‘lib, disk boshiga qanchalik yaqin bo‘lsa aylanish tezligiga 
qarab shuncha katta tezlikka ega bo‘lamiz. 
Keyin, yaratgan bo‘limlarimizni ekranda chop qilamiz, hammasi 

---

IV. AMALIY MASHG'ULOT MATERIALLARI 
103 
joyidagiligini bilish uchun. 
Command (m for help): p 
‗w‘ yozish orqali saqlab qo‘yamiz 
Third extended file system (uchinchi kengaytirilgan fayl tizim versiyasi), 
qisqa qilib ext3 yoki ext3fs – linux yadrosidagi operatsion tizimlarda ko‘pchilik 
distributivlarida asosiy fayl tizimi sifatidagi jurnallashtirib boradigan fayl tizim. 
Ext2 fayl tizimi asosini Stiven Tvidi yaratgan.
Ext2 ni ext3 dan asosiy farqi jurnallashtirilganiligi, ya‘ni ma‘lum bir 
yozuvlarni saqlanadiki, kompyuter ish faoliyati paytidagi muvaffaqqiyatsizligidagi 
fayl tizimni qayta tiklash imkoni mavjud. 
Kompyuterlardagi operatsion tizimlarda mkfs aniq bir fayl tizimdagi 
saqlovchi qurilmani formatlashtirishda ishlatiladigan buyruqdir. Buyruq UNIX 
hamda UNIX-sifat operatsion tizimlarning bo‘lagi hisoblanadi. UNIX saqlovchi 
qurilmalar o‘rnatilish va unga ruxsatni operatsion tizim ierarxik strukturasi orqali 
berilishidan oldin formatlangan bo‘lishi lozim.
Yangi qattiq diskni formatlashda Lunixda mkfsdan foydalaniladi: 
[root] # mkfs.ext3 /dev/sda3 
Mount – UNIX-sifat operatsion tizimlarda buyruqlar satridagi utilita. Fayl 
tizimga bog‘lashda foydalaniladi. 
mount /dev/cdrom /mnt/cdrom 
Agarda /mnt/cdrom katalog mavjud bo‘lsa, unga /dev/cdrom qurilma bog‘lanadi. 
Nog‘lanish boshlangandan so‘ng toki fayl tizimidan bog‘lanish tugamaguncha 
/mnt/cdrom katalogida /dev/cdrom qurilma katalog ifodalanib turadi, /mnt/cdrom 
dagi fayllar va katalogostilar hammasi bog‘lanish tugamaguncha /dev/cdrom da 
saqlanadi lekin ruxsat mavjud bo‘lmaydi. 
/media katalog ichida katalog yaratamiz 
[root] # mkdir /media/newdisk 
Mount buyrug‘I orqali yaratilgan diskka yana bog‘lanishni amalga oshiramiz 
[root] # mount /dev/sda3 /media/newdisk 
Endi disk ishga va buyruqlarni bajarishga tayyor.