|
III b o b
1
...Bir dengizchidan «Ahvol qanaqa?» deb so‘rashsa, «Kayfiyatlar a’lo, cho‘kyapmiz»,
degan ekan...
Hamdam Tolipovning alam bilan aytgan bu gapi Zohidning yarador qalbini tirnab, azob
berdi. Hamdam shu gapni aytmasa ham Zohid botqoqqa botayotganini sezib turardi.
Dengizchi kayfiyatining a’lo bo‘lishiga asos bor — har qalay, toza suv bag‘ridan makon
topadi. Ular-chi? Qo‘lansa botqoqdanmi? Nahot botqoqdan qutulishning iloji bo‘lmasa?
Zohid shu botqoqda chirimoq uchun ilmdan voz kechib shu yo‘lga kirganmidi?
Cho‘kayotgan odam «tirik qolarmikinman» degan umidda xasga ham tirmasharkan.
Zohidning ko‘ziga ba’zan o‘sha xas ham ko‘rinmay ketadi. Ana shunday holda u dono bir
maslahatchiga muhtojlik sezadi. Unga kim dono maslahat bera oladi? Otasimi, onasimi?
Dardini ularga aytsa, javoblari tayin: «Qo‘y o‘g‘lim, shu ishingni yig‘ishtira qol, bu
sohada kim baraka topibdiki, sen topsang...» Ularning eng dono maslahatlari shu. Yo
ilmdagi ustozi Habib Sattorovich to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatadimi? Uning aytadigan gapi: «Sen
ilmga xiyonat qilding, endi xiyonatchi sifatida jazo topyapsan...» Balki Hamdam Tolipov
qalb yarasiga malham qo‘yar? Uning maslahati ham aniq: «Shartta ushlash, shartta
qamash, shartta otish kerak! Dasturxonchi xotinga o‘xshab hammaning ko‘ngliga qarab
ish tutilsa, hech nimaga erishib bo‘lmaydi...» Hamdam shunga o‘xshash maslahatini
beradi-yu unga amal qilinmasa, bir-ikki so‘kib, qo‘l siltab qo‘ya qoladi. Bu sohada
Shaytanat (3-kitob). Tohir Malik
www.ziyouz.com
kutubxonasi
30
Zohidga jo‘yali maslahat bera oladigan odam — mayor Soliev.
Zohid Hamdamdan ilmoqli gap eshitib, qalb yarasi tatalangach, o‘zining yog‘iga o‘zi
qovrilib yurdi. Xayolning ming bir ko‘chasiga tentirab kirib, dovdirab chiqdi. Oxiri mayor
Solievni topib, dardini aytdi. Bu sohada turli nayranglarga duch kelaverib pishib ketgan
mayor shogirdining gaplarini diqqat bilan eshitib, sukutga toldi.
Zohid «bu sukut fikrlarimning tasdig‘i alomati» degan xayolga borib, tasdiqni til bilan
ifoda etilishini, ya’ni «To‘g‘ri, ularga ishonma, barchasi nayrangboz, tovlamachi»,
deyilishini kutib, yonmoqqa, yonmoq nima ekan, portlamoqqa tayyor edi. Picha fursat
o‘tgach, yonmasligi ham, portlamasligi ham ayon bo‘ldi — mayor u kutmagan gapni
aytdi:
— Xulosa chiqarishga shoshilma, — dedi u vazmin ohangda. — Balki yuqoridagilar bir
narsani o‘ylashgandir. Sen bilan biz bir qo‘rg‘onga duch kelganmiz, uni egallashga
qurbimiz yetmaydi. Alam qiladigan yeri shuki, bu qo‘rg‘onni ko‘z oldimizda tiklashdi.
Ayrim birodarlarimiz ularga dastyorlik qilib, «Mana bu yerini mustahkamroq qiling», deb
maslahat berishgani uchun ham bizning bu qo‘rg‘onga hujumimiz betonga kesak otgan
bilan barobar bo‘ladi. Bu qo‘rg‘onni olish uchun mo‘ljalga aniq uruvchi zambaraklar
kerak. Bizga o‘xshagan piyodalar ishni buzishi mumkin. Balki qo‘rg‘onlarining mutlaq
bexavotir ekaniga to‘la ishonishlari uchun ularga sharoit yaratib berishmoqchidir. Agar
ularda shunday ishonch qat’iylashsa, ziyrakliklari susayar, qo‘rg‘onni bir hamla bilan
olish imkoni yaralar?..
— O‘h-ho‘... — dedi Zohid, hafsalasi pir bo‘lib. — Gapga ham to‘n kiydirvordingiz. Siz
aytganday arqon uzun tashlansa, ular qo‘rg‘onlarini shunday mustahkamlab oladilarki,
keyin o‘nta atom bomba tashlab ham tinchita olmaysiz.
— Atom bomba ta’sir qilmasa, vodorod bomba bor, neytron bomba bor, — dedi mayor
Soliev hazil ohangida. Mayor kamdan-kam hollarda hazillashardi. Hozir shogirdini tutab
turganini ko‘rib, atayin gap maromini hazil ohangiga burgan, shu orqali tarang tortilgan
asab torlarini sal yumshatmoqchi edi. Lekin uning bu makri ish bermadi.
— Maqsud aka, aytayotgan gaplaringizga o‘zingiz ham ishonmayapsiz. Mening o‘rnimda
bo‘lganingizda nima qilardingiz?
— He, jo‘jaxo‘roz, — dedi Soliev, endi erkalash ohangida, — sening holingga men ko‘p
martabalab tushganman.
— Har safar shunaqa chekinganmisiz?
— Chekinmaganman, sabr qilganman. Chekinish boshqa, sabr boshqa. «Sabrliga tog‘lar
egar boshini», degan maqolni eshitmaganmisan?
Zohid mayorni tushunmadi. Hamisha adolat uchun kurashib kelgan odamning bu gaplari
sabr emas, chekinishdan dalolat edi. Odam suyanib, panoh topishni mo‘ljal qilgan qoya
tosh emas, nurab, yiqilay deb turgan paxsa devor ekani ma’lum bo‘lgach, qanday holga
tushadi, tasavvur qilib ko‘ring-a? Zohid shu holga tushib, yanglishgan edi. Chunki Soliev
vazirlikka chaqirilganini, Asadbekka aloqador ishlarga aralashmay turish haqida topshiriq
olganini unga aytmadi. Soliev dastlab sukut saqlaganida shu topshiriqni o‘ylagan edi.
Ikki yuqori idoradan bir xilda topshiriq bo‘ldimi, bu demak, masala Asadbeklar foydasiga
hal etilish jarayonida emas. Yuqoridagilar qandaydir rejani pishitishgan. Ishga halal
bermaslikni so‘rashdimi, demak, bajarish shart! Solievga ham «Vaqti kelganda bu ishga
sizni jalb etamiz», deyishdi. Demak, sabrdan o‘zga yo‘l yo‘q. Agar Zohidga o‘xshab
«beton devorga kesak otaveraman», desa, iste’foga chiqishni taklif etishlari turgan gap.
Soliev shogirdiga yana nasihatlar qilib, uning popugini bir oz pasaytirmoqchi bo‘ldi. Lekin
qalb yarasiga malham qo‘ya olmadi. Malhamni ikki kundan keyin yana o‘sha hamkasb
yigit — Said Qodirov qo‘ydi.
Zohid oxirgi uchrashuvdan so‘ng endi uni anchagacha ko‘rmasam kerak, deb o‘ylagan
Shaytanat (3-kitob). Tohir Malik
Do'stlaringiz bilan baham: |
