Toshkent moliya instituti kredit-iqtisod fakulteti "bank ishi" kafedrasi

3-jadval
Tijorat banklari aktivlari va kredit qo‘yilmalarining valyutaviy tarkibi va
dinamikasi (trln so‘mda) 
27
Ko‘rsatkichlar
nomi
01.01.2017 y.
01.01.2018 y.
Nominal
o‘sishi,
foizda
Haqiqiy
o‘sishi,
(devalvatsiyani
hisobga
olmagan
holda) foizda
Jami
shundan,
xorijiy
valyutada
ulushi,
foizda
Jami
shundan,
xorijiy
valyutada
ulushi,
foizda
Bank
aktivlari, jami
84,0
36,2
43%
166,
6
106,6
64%
98,2%
21,8%
Kredit
qo‘yilmalari,
jami
52,6
22,5
43%
110,5
68,8
62%
110,2%
31,4%
Albatta, tijorat banklarimizning aktivlari va kredit qo‘yilmalarining o‘sishiga
devalvatsiyaning qay darajada ta’sir etishi ularning tarkibida xorijiy vayutadagi
aktivlar va kreditlarning ulushi qay darajada ekanligiga bog‘liq. Agarda yuqoridagi
3-jadvalga e’tiborni qaratadigan bo‘lsak. Tijorat banklarimizning jami ajratgan
kreditlarida xorijiy valyutada berilgan qismi 2016-yilda 43% ga, ya’ni 22.5 trln
so‘mga teng ekanligini ko‘rishimiz mumkin. 2017 yil yakuniga kelib esa xorijiy
27
 
http://www.cbu.uz
 (O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki).
38

---

valyutada berilgan kreditlar qoldig‘i 68.8 trln so‘mga yetdi va kredit portfelidagi
ulushi 62% ni tashkil etdi. Endi e’tiborni o‘sish ko‘rsatkichlariga qaratsak,
2017-yilda kreditlar qoldig‘i 2016-yilga nisbatan nominal jihatdan juda
yuqori – 110,2 %ga o‘sganligiga guvoh bo‘lamiz ammo mana shu o‘sishning 80%
dan ortiqroq qismi devalvatsiya hisobiga qolgan 31,4% qismi esa real o‘sish
hisobiga yuzaga kelganini ko‘ramiz.
Tijorat banklarining iqtisodiyotdagi o‘rni albatta ularning iqtisodiyot
tarmoqlariga yo‘naltirayotgan mablag‘lari, ya’ni kreditlarining miqdori va hissasi
orqali namoyon bo‘ladi (4-jadval). 
Quyidagi jadval ma’lumotlariga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, iqtisodiyot
tarmoqlari orasida sanoat eng ko‘p kredit mablag‘lari yo‘naltirilgan tarmoq
ekanligini ko‘rishimiz mumkin. 2016-yilda tijorat banklari tomonidan bu tarmoqqa
18000 mlrd so‘mdan ortiq kredit ajratilgan va bu umumiy kreditlarning 34.9% ini
tashkil etgan bo‘lsa 2017-yilda qariyb ikki yarim barobarga ortib 45223 mlrd
so‘mga yetgan va bu umumiy kreditlarning 40,9 % ini tashkil etgan.
Qishloq xo‘jaligi tarmog‘iga 2016-yilda 3030 mlrd so‘mdan ortiq kreditlar
ajratilgan bo‘lib 2017-yilda kreditlar hajmi 4,7 trln so‘mga yetgan va bu jami
kreditlardagi 4.3 % lik ulushni tashkil etadi.
Transport va kommunikatsiya sohasi sanoatdan keying eng ko‘p kredit
ajratiladigan tarmoq sanaladi. 2016-yilda bu tarmoqqa 7000 mlrd so‘mdan ortiq
kredit ajratilgan bo‘lsa, 2017-yilda ikki barobardan ortiqroqqa oshib 16205 mlrd
s’mga yetdi kreditlarning summasi va jami kreditlarda 14,7% ulushga egalik qildi.
Jismoniy shaxslarga berilgan kreditlarning ham salmog‘i sezilarli bo‘lib
2017-yilda ularga 13600 trln so‘mlik kreditlar ajratilib otgan yilga nisbatan 45%
ga o‘sib, jami kreditlarda 12,3% ulushga egalik qilgan. Qurilish sohasiga esa
so‘ngi yilda 3424 mlrd so‘m kredit ajratilgan. Qolgan barcha sohalarga esa 2017-
yilda jami kreditlarning 25% ulushi to‘gri keladi. Umumiy olib qaraganda tujorat
banklarmizning iqtisodiyot tarmoqlarnini qo‘llab quvvatlashdagi ishtirokini ijobiy
baholash mumkin, fikrimcha.