A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

V B O B . O I V - I N F E K S I Y A S I N I T A H L I L I Y
(L A B O R A T O R I Y A ) T A S H X I S L A S H U S U L L A R I
OIV infeksiyasini spetsifik diagnostikasida quyidagi usullar 
qo'llaniladi:
1) OlVga qarshi maxsus antitanachalarni aniqlash;
2) virusning antigenlarini aniqlash;
3) virus mavjudligini 
in vitro
usulida o'stirib olib aniqlash.
1. 
O l V g a q a r sh i m a x s u s a n t ita n a c h a la r n i a n iq la sh ( s e r o lo g ik
u su lla r -IF A va im m u n o b lo t) . 
Immunoferment analizi (IFA) keng 
tarqalgan, nisbatan arzon, qoilanilish imkoniyati eng oson bo'lgan 
diagnostika usulidir. Tekshirish uchun qon zardobidan yoki plaz- 
masidan foydalaniladi. Bu usul OlVga qarshi organizmda hosil 
bo'lgan antitanachalarni aniqlash imkonini beradi. Bu usulda tek- 
shirilganda antigen-antitelo kompleksi hosil bo'ladi, hosil bo'lgan 
kompleks ferment (substrat reaksiya) ta'sirida rangini o'zgartirib. 
vaqqol namoyon bo'ladi. IFA yolg'on musbat yoki yolg'on manfiy 
natijalar berishi mumkin. Shuning uchun IFA musbat natija bergan 
qon namunalarini immun blot usulida tasdiqlash zarurdir. OIV in­
feksiyasiga chalingan homilador ayoldan tug'ilgan chaqaloqlarda 
IFA musbat natija berishi ham mumkin. manfiy natija berishi ham 
mumkin, cluinki ona organizmida hosil b o ig a n antitanachalar bo- 
laning qonida 18 oygacha saqlanib. sirkulatsiya qilib yuradi. juda 
kam hollarda bu 3- yilgacha cho'zilishi mumkin. Shuning uchun 
yangi tug'ilgan chaqaloqda 18 oygacha serologik reaksiyalar mus­
bat natija bersa ham. bu kasallik yuqqanligini tasdiqlo\ chi hujjat 
boiaolmaydi. OIV infeksiyasi jinsiy y o i bilan yoki inveksiya 
orqali yuqqanda. IFA va immun blot usullari asosiy laboratoriya 
diagnostik usullari hisoblanadi. Agar bemorda og'ir agammaglo- 
bulinemiya kuzatilsa. OlVga qarshi antitanachalar aniqlanmasligi 
mumkin.
163
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qattiq fazali immunoferment analizi (ELISA) eng keng tarqal- 
gan usuldir. IFAning bir necha modifikatsiyalari mavjud: bevosita. 
bilvosita. konkurentii. bloklovchi va h. k. Bunda maxsus reagentlar- 
dan biri qattiq fazaga immobilizatsiya qilinadi, keyin navbat bilan 
tekshirilayotgan zardobni. konyugatni. xromogenni qo'shiladi. har 
bir inkubatsivadan keyin uni vuviladi. Natijani k o ‘p kanalli spek- 
trofotometr orqali qayd qilinadi va kontrol namuna bilan solishtirib 
ko'riladi. Qattiq faza sifatida har xil polimer materiallar ishlatila- 
di: polisterol, polivinil. poliamid. polipropilen va h. k. Qattiq faza 
planshet. probirka. sharik shaklicia b o ' lishi murnkin.
IFA usulini q o ila s h d a bir necha xil test-sistemalar ishlatiladi va 
bugungi kunga kelib uni IV-avlodi mavjud.
I avlod - OIV-1 ni tozalangan va planshetani chuqurcha (lunka) 
lariga joylashtirilgan lizatni q o ilash g a asoslangan. Asosan virus- 
ning 2-3 ta oqsili, masalan, GR 120. GR 41. R24 kabi diagnostika 
uchun muhimlari qo'llaniladi. Immunoglobulinlarni G sinfini virus 
yuqqandan 27 kun o'tgach aniqlaydi. Sezuvchanligi va spetsifikligi 
95 % dan yuqori emas, ammo bu avlod test sistemasi yolg'on mus­
bat natijalarni k o'p beradi.
Test-sistemalaming II avlodi OIV-1 va OIV-2 ni rekombinat 
oqsillari yoki su n ’iy peptidlarni antigen sifatida ishlatishga asos­
langan. K o'pincha env genining (ya'ni virus qobig‘ining) oqsillari 
qo'llaniladi. shuning uchun bu test-sistemaning spetsifikligi yuqori. 
ammo sezuvchanligi lizat test sistemalarinikidan past.
Test sistemalarning 111 avlodi sendvich IFA hisoblanadi. plan- 
shetga sorbsiya qilingan antigenlar peroksidaza bilan belgilangan 
(mechenaya). Ularni farqi shundaki bu test sistema yordamida im- 
munoglobulinlarning 
M
sinfi aniqlanadi. ya'ni tashxisni ertaroq 
qo'yish mumkin (yuqishdan keyin 21 kun o'tgach). Sezuvchanligi 
va spetsifikligi biroz yuqoriroq (97 %).
Test-sistemalaming IV avlodi yordamida antitanachalar bilan 
bir qatorda p-24 (virusni oqsili)ni erta aniqlash mumkin (yuqishdan 
keyin 12 kun o'tgach). chunki konyugatda OlVning p24 oqsiliga 
nisbatan monoklonal antitanachalar qo'llaniladi.
164
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Test sistemalarning barcha avlodi «Soxta-musbat»; «Soxta-man- 
fiy» natijalar berishi mumkinligini esda tutish kerak.
« S o x t a - m a n f i y » - « s e r o l o g i k d a r c h a » p a y t i d a , y a ' n i k a s a l l i k n i
b o s h l a n g ' i c h d a v r l a r i d a a n t i t a n a c h a l a r h a l i i s h l a b c h i q i l m a g a n p a y -
t d a b o ' l i s h i m u m k i n .
Undan tashqari, manfiy natijalar immun tizimining o'ziga xosli­
gi yoki kasallikning oxirgi bosqichlari bilan bog'liq bo'lishi mum-
«Soxta-musbat» esa immun tizimida har xil jarohatlanish mav- 
judligida yoki homiladorlikda kuzatilishi mumkin.