Yangi davr arab adabiyoti

ILK REALIZM DAVRI (1920-1938)  
Birinchi  jahon  urushi,  unda  Turkiyaning  mag‘lub  bo‘lishi  va  Usmonli  imperiyasining 
parchalanib  ketishi  Tunis  jamiyatining  Turkiyaga  umid  bog‘lagan,  uning  yordamida 
mustaqillikni qo‘lga kiritishni orzu qilgan tabaqalarning xomxayollarini puchga chiqardi.  
Tunis  milliy  –  ozodlik  harakatining  boshida  shayx  Abdulaziz  as-Saolibiy  turar  edi.  Uni 
Zitun  talabalari  qo‘llab  –  quvvatladilar.  Natijada  ijtimoiy  –  siyosiy  hayot  maydoniga  bir  qator 
madaniyat  va  adabiyot  xodimlari  kirib  keldilar.  Ular  orasida  Ahmad  Tavfiy  al-Madaniy, 
Muhammad al-Xabiy, Muhayyuddin al-Klobt va boshqalar bor edi.  
Tunisning 20-30-yillar adabiyoti milliy-an’anaviy asosda, ayni choqda, G‘arbiy Yevropa 
madaniyati  ta’siri  ostida  rivojlanib  bordi  va  o‘zining  faol  grajdanlik  xislati  bilan  tanildi.  Bu 
davrda  belletristika  kuchaydi,  hikoya  janri  shakllana  boshladi.  Uning  rivojlanishiga  teatr 
tomoshalari, fransuz novellalarining arab tiliga tarjima qilinishi ta’sir ko‘rsatdi.  
Fransiyada o‘qigan Tunis ziyolilari mamlakat hayotiga musulmon jamiyati urf-odatlariga 
mos  kelmaydigan  ko‘pgina  yangiliklarni  olib  kirdilar.  Tunis  adabiyotida  shu  ikki  madaniyat  – 
Sharq  va  G‘arbiy  Yevropa  madaniyati  to‘qnash  keldi.  Birinchi  yo‘nalish  tarafdorlari  ko‘proq 
arab  adabiyotining  an’anaviy  shakllariga  murojaat  qildilar.  Yevropacha  tamoyillarga  ergashish 
tarafdorlari esa, erkin she’r, hikoya, roman kabi nasriy janrlarni o‘zlashtira boshladilar. umumiy 
ravishda Tunis adabiyotini uch yo‘nalishga bo‘lish mumkin:  
1. 
An’anaviy (arab adabiyoti ta’siridagi) adabiyot.  
2. 
Oraliqdagi  (mumtoz  arab  va  Yevropa  an’analarining  taxminan  teng  miqdordagi 
ta’siri ostidagi) adabiyot. 
3. 
Modernistik (ko‘proq Yevropa ta’siridagi) adabiyot.  
Birinchi guruh namoyandalari sharqiy arab mamlakatlari adabiyoti ta’sirida bo‘lib, Zitun 
masjidi  atrofida  birlashdilar.  Ular  o‘z  asarlarini  adabiy  arab  tilida  yozishar,  o‘rta  asr  she’riyati 
vaznlariga  rioya  qilishardi.  Bu  mualliflar  she’rlarida  Tunisning  XX  asr  boshlaridagi  tushkun 
ahvoli  tufayli  qayg‘u  va  hasratlari,  ijtimoiy  va  madaniy  hayotdagi  tanglikni  yengib  o‘tish, 
mamlakatning 
o‘tmishdagi 
shon-shavkatini 
tiklash 
tuyg‘ulari 
ifodalandi. 
Ular 
mustamlakachilarga,  fransuzlar  bilan  hamkorlik  qilish  tarafdorlariga,  Yevropa  madaniyatiga 
taqlid qilishga qarshi turishar edi. Ularning fikricha, ayollarning chodrasiz ochiq yurishi, boshqa 
axloqiy tushkunlik hollari haqiqiy din qoidalari asosidagi tarbiyaga to‘g‘ri kelmaydi. Makash al-
Xidra  Xaznadar,  Solih  as-Suvaysiy,  al-Fa’iz,  Karabaku,  Mustafi  Og‘o  va  boshqalar  ana  shu 
guruhga mansub edilar.