Akusherlik va ginekologiyada hamshiralik ishi

14.2. Bepushtlik diagnostikasi
Y uqoridagi m a’lum otlarga asoslanib, bepushtlik diagnostikasi 
o'tkaziladi. N ikoh bepusht hisoblanganda, tekshirish erkak kishidan 
boshlanadi. Ayniqsa birlam chi bepushtlik holatida bu qoidaga q at’iy 
amal qilinadi. Shu maqsadda erkakning spermasi tekshiriladi. U m g'ni 
tekshirishdan aw al erkak 5—7 kun davom ida jinsiy aloqa qilmasligi 
haqida ogohlantiriladi. Tekshirish davrida spirtli ichim liklar ichish 
m um kin em as. Prezervativdan foydalanish h am m an 
etiladi, 
chunki uning tarkibida talk b o 'lib , u sperm atozoidlar harakatini 
cheklab qo'yadi. Sperm alarni tekshirish u ch u n jinsiy aloqa to 'x - 
tatilib, sperm a toza va qum q stakanga olinadi. Sperm a iliq holatda
183

---

(qish paytida sperm a sovib qolm asligi uchun stakan yaxshilab 
o ‘ralishi zarur) bir soat davom ida laboratoriyaga yetkaziladi. Ayrim 
hollarda spermani takroriy tekshirishga to ‘g ‘ri keladi. Agar tekshirish 
natijasi erkakning bep ush tlik alo m atlarin i tasdiqlam asa, ayol 
tekshiriladi.
Birlamchi bepushtlik sababi k o ‘p hollarda gorm onal buzilish 
ekanligi hisobga olinib, gorm onal tekshirishlarni birinchi bo'lib 
olib boriladi.
D em ak, bem ordan kasallik haqidagi m a’lum ot batafsil yig'ilib, 
ginekologik tekshiruv o'tkazilgach, gipotalom o-gipofizar, buy- 
rakusti sistemasi o'rganiladi va un dan keyin tuxum don fimksiyasi 
diagnostik testlar asosida tekshiriladi. Agar bem orning gorm onal 
funksiyasi buzilm agan bo 'lsa, un d a bachadon naylarining o 'tk a - 
zuvchanligi tekshiriladi.
Ikkilam chi bepushtlik holatida esa diagnostik tekshirishlar 
to 'g 'rid a n to 'g 'ri bachadon naylarining o'tkazuvchanligini tek ­
shirishdan boshlanadi.
Eng qulay usul perturbatsiya (bachadon naylariga puflash)dir. 
Bu usul hayz siklining 17- kunidan 21- kunigacha o'tkaziladi. N ay- 
larga havo yubo rishd an o ld in b ach a d o n n in g qisq aruv ch an lik
faoliyatini pasaytirish maqsadida 3 kun davomida bemorga I ml dan 
1% li p ro g estero n y u b o rila d i, s o 'n g ra ta sh q i jin siy a ’zo la r 
tayyorlangach, havo beradigan maxsus apparatning uchi bachadon 
bo'yni kanaliga kiritiladi va bosim ostida havo yuboriladi, keyin 
apparat strelkasiga qarab bosim ko'tarilishi kuzatiladi.
Agar naylar o 'tkazu vch an bo'lsa, 100— 160 m m sim ob ustuni 
bosimi ostida naylardan auskultatsiya yordam ida o'ziga xos tovush 
eshitiladi va frenikus-simptom (qovuig'a ostida og'riq) paydo bo'ladi. 
Bu usulning kamchiligi shundan iboratki, qaysi nay va qaysi sohada 
o'tkazuvchanlik yo'qligini aniqlashning im koni bo'lm aydi.
Tekshirishning o 'ta aniq usuli gisterosalpingografiya (G S G ) dir. 
Tekshirishga tayyorlash va uni o'tkazish muddati xuddi perturbatsiya 
usulidagidek. Tashqi jinsiy a ’zolar tekshirishga tayyorlangandan keyin 
shpris yordam ida bachadon bo'shlig'iga ilitilgan kontrast m odda 
yuboriladi. K ontrast m odda uchu n moyli yoki suvli eritm adan 
foydalaniladi. K ontrast vosita yuborilgandan keyin bachadonga 
kirgizilgan uchlik qisqich yordam ida fiksatsiya qilinadi va rentgen 
apparati yordam ida uchta surat olinadi (kontrast vosita bevosita 
yuborilgandan so'ng, 20 daqiqadan, 24 soatdan so'ng). Bachadon
184

---

naylari berk — o ‘tkazm aydigan bo 'lsa, rentgen surati nay berk 
qism ining lokalizatsiyasini aniqlash im konini beradi. B achadon 
naylari o'tkazuvchanligi past bo 'lsa, b em orni gorm onal tekshirish 
zarur.