С а д р и д д и н а й н и й э с к и м а к т а б

калтакланар эканлар. Шундаи сўнг лозим топишса сўроқ ки-
лар, агарда ҳокимлар маҳбуснинг жинояти аниқланди деб
билса, сўроққа эҳтиёж қолмай, унга сўроқсиз жазо белгилар
эканлар.
Ана шу «қонунга» мувофиқ, Етимни уч кун олиб чиқиб калтак-
лаб, яна қамаб қўйдилар. Тўртинчи куни ертўладан олиб чиқиб,
соқоллари тарашланган, шон мўйловли кишининг олдига олиб бор-
' дилар. У ҳовли ўртасида, курсида ўтирарди.
— Сенга юз рупия жарима белгиланди,— деди мўйловдор
1 киши,— агар шу маблагни ҳозир тўласанг, қутуласан, ёнингда
нулинг бўлмаса, ота-онанг ёки бошқа қавм-қариндошларингни
айтсанг, биз одам юбориб, жаримани ўшалардан ундирамиз ва
’ шундан сўнг озод қиламиз.
■
 
— Менда пул ҳам, қавм-кариндош ҳам йўқ,— деб жавоб бер-
ди Етим,— фақат бир онам бор, холос, лекин унинг ҳам қа-
тердалигини билмайман, уни ахтариб юриб, мана шу балога гириф-
тор бўлдим.
— Бўлмаса ҳар куни қамчи еб ётаверасанми?— деб сўра-
ди ҳалиги одам.— Шу орада ё ўласан, ёқи пулни топиб бе-
расан.
— Нима бўлса ҳам тақдиримдан кўрдим,— деди Етим ва ҳўнг-
раб йиғлаб юборди.
Аммо унинг кўз ёшига ҳеч кимнинг раҳми келмади — уни
ётқизиб урдилар. Бу сафар боланинг кўз ёшлари тиниб, унинг
ўрнини ғазабкор оташ алангаси эгаллади, Оғриқ қанчалик ку-
чайишига қарамай. тишини тишнга қўйиб, гинг этмай ётавердн.
Уришдан чарчаган қоровуллар:
— Тур,— дейишди.
— Уриб тўйдингизми?— деб сўради Етим ўрнидан турар экан.
Улардан бири унга жавобан Етимни бир мушт туширди, у ог-
зи билан ерга йиқилди. Лекин Етим ўрнидан турди-да, урган одам-
га тикилиб турди. У яна бир шаполоқ уриб:
— Бор қамбқхонага!— деди.