Moluch 353 c indd

. 
# 11 (353)
. 
March 2021
255
Young scientist Kazakhstan
себебі: Зұлфұқар — діни аңыздарда Мұхамбет пайғамбардың 
батыры Ғалидың қылышын солай деп атаған. Кейін асыл бо-
латтан соққан қылышты осылай атап кеткен (Жанындағы 
зұлфұқар) [2, 301б]., — деп Қазақ халық әдебиеті »Батырлар 
жыры« кітабында жазылған анықтама Мерлиннің Артурға 
қылышты табыстау сюжетімен өте ұқсас келетінін көрсе-
теді. Әрине, бұл ой көптеген адамдардың ашуын, тіпті на-
мысын шақырып, даулы мәселе тудыры мүмкін. Сондықтан, 
біз алдын ала үстіртін шешім қабылдағанымызды мойындап, 
кешірім сұраймыз. Аталмыш пікірдің »талион» шақырмасына 
сенеміз.
Ғаламтордың ресми ақпараттарында: Сұр Гэндальф — хоб-
биттер әлеміндегі маңызды тұлға. Оның сиқырлы аса таяғы 
және бойында таусылмас күш бар. Бойы шамамен 168 см, көзі 
көмірдей қара, ақ қасы қалың, кең жауырынды Гэндальф — 
басқа сиқыршылардан әлсіздерге көмектесу, көріпкелдік қа-
сиетімен ерекшеленеді, — делінген. Тұтас эпопепияның басты 
қаһарманына айналған Гэндальфтің образына қазақ фолькло-
рынан бір емес, бірнеше кейіпкерді сәйкестендіре қарасты-
руға болады. Мәселен, Ұлыс жырларының субстанциясы сана-
латын — Қыдыр (Қызыр) ата бейнесі сыртқы бітімі мен ішкі жан 
дүниесі жағынан Гэндальфтің синонимдік тұлғасы іспеттес. 
Сіздерде «Логомахия» (Логомахия — пікірталас кезінде оған 
қатысушылардың, талас тудырған ұғымды анықтай алмаула-
рына байланысты, бір түйінге келе алмауы) қалыптастырмас 
үшін Қыдыр атаға біраз шолу жасап өтерлік: Қыдыр ата — ын-
тымақ пен бақытты дарытушы мифтік бейне. Қазақтың ұлыс 
жырларында Қыдыр атаның аса таяғы, ақ шапаны бар делінеді. 
Бұның барлығы Гэндальфтің архитипі — Қыдыр ата екендігін 
танытады.
Зерттеу жұмысы кезінде Джоан Роулингтің «Гарри Поттер» 
көркем туындысындағы кейбір образдардың қазақ мифологи-
ясында барын білдік. Мәселен, өлім себуші — Волан-Де-Морт 
мифтік тұрғыда қазақтың көне эпостық аңыздарындағы Ер-
ліктің (Еркіліктің) бейнесін танытады. Риза Әлмұханова ай-
тқандай, Еркілік — антикалық мифологиядағы Аидтың көшір-
месі. Яғни, ол да Аид сықылды жанды алады, я болмаса, жасаған 
әрекеттерінің жазасы ретінде қинайды. Алайда антикалық ми-
фологиялық сарындар мен фэнтези туындылар арасындағы 
байланысты ескере келе, біз Еркілікті қазіргі еуропалық фэн-
тезидегі — Волен-Де-Мортың өзі болмаса дағы, оның прогрес-
сивті (өңделген, жаңарған, дамыған) нұсқасы деген шешімге 
келдік. Сонымен қатар, Джоан Роулингтің туындысындағы: 
Альбус Дамблдор, Рубеус Хагрид, Феникс, жылан (Василиск), 
су перісі және тағы басқа кейіпкерлердің қазақ халық ауыз әде-
биетіндегі мифтік қаһармандармен ұқсас белгілерін таптық. 
Мәселен, Вейла (Veela) тұқымынан шыққан Флёр Делакурдың 
ата-тегі қазақ фольклорындағы «Пері», «Перизат» сынды 
мифтік кейіпкерлердің прототипі болып табылатындығын 
дәлелдейді. Ал дәу Грохх (Хагридтің бауыры) түр-тұлғасы 
жағынан қазақтың төбекөздеріне ұқсас.
Бұнымен зерттеу жұмысымыз бітпейді. Өздеріңіз 
білетіндей, ғылым — еркіндік пен уақытты аса қажет етеді. 
Сондықтан, зор қимастықпен талдауымызды аяқтай отыра, 
ғылыми жұмысыңыздың келешекте жалғасы табарына нық 
сенім мен үміт білдіреміз.
Әдебиет
:
1. 
Қазақ фольклорындағы антикалық сарындар / Риза Әлмұқанова. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2009. — 320 бет.
2. 
Қазақ халық әдебиеті: Көп томдық / Құрастырып, түсініктерін жазған М. Құмарова. — Алматы: Жазушы. — Тақырып ал-
дында: Қазақ ССР Ғылым академиясы М. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты. Т. З: Батырлар жыры / Жау-
апты шығарушы Ж. Әбішев. — 1987. — 304 бет., суретті.
3. 
Шоко әлем / Рүстем Сауытбай. — Алматы: «CD print» баспасы, 2019. — 264 бет.
4. 
Шоко әлем және Тылсым Элипсаһар / Рүстем Сауытбай. — Алматы: «Алматы» баспасы, 2020. — 362 бет.
5. 
Таңғажайып автобус / Алтыншаш Курманаева. — Ресей, Екатеринбург қаласы: «Ридеро» баспасы, 2020. — 56 бет.
6. 
Хәрри Поттер және пәлсапалық тас / Д. К. Роулинг. — Алматы: «Steppe&World Publishing» баспасы, 2020. — 324 бет.