dis-
tributsiyasi
deyiladi.
Fonemalar ochiq yoki yopiq bo'g'inlarda, so'z boshi, o'rtasi va oxirida,
urg'uli yoki urg'usiz holatda uchraydi. Bu pozitsiyalarda fonemalar har xil
o'zgarishlarga duch keladi. Fonemalarning pozitsiyalari ikki turli bo'ladi:
fonemalar deyarli ko'p o'zgarishlarga uchramaydigan holatni
kuchli pozitsiya
deyiladi; fonemalar ko'p o'zgarishlarga uchraydigan holat –
kuchsiz pozitsiya
deb ataladi. Kuchli pozitsiyada fonemaning asosiy vakili namoyon bo'ladi.
Kuchsiz pozitsiyada esa, fonemaning ottenkasi yoki variatsiyalari uchraydi. Ma-
salan, o'zbek tilida (i) fonemasi uchragan pozitsiyasiga ko'ra har xil talaffuz
etilishi mumkin: birinchi (berinche) so'zida /ә/ /i/ fonemasining varianti yoki
allofoni hisoblanadi. Biroq shu /i/ fonemasi doirasida unga artikulyatsion-
akustik xususiyatlari bilan o'xshash bo'lgan va so'zlarning ma'nolarini farqlashga
xizmat qila olmaydigan aytilishlar
Do'stlaringiz bilan baham: |