O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi guliston davlat universiteti “tarix” kafedrasi

3.
 
Rim tarixini davrlashtirish. 
Rivoyatlarga ko‗ra, Rim
 
shahriga mil.avv. 753-yil 21-aprelda asos solingan. «Qadimgi Rim» tushunchasi o‗n ikki 
asrdan ortiqroq vaqtni o‗z ichiga olgan (mil.avv. 753-yil 21-apreldan boshlanib, milodiy 476-
yil 23-avgustida G‗arbiy Rim imperiyasining halokati bilan tugallandi) davlat, jamiyat va 
sivilizatsiya tarixini o‗z ichiga oladi. Boshida uncha ham katta polis-davlat bo‗lmagan Rim 
mil.avv. 265-yilga kelib, butun Italiyani o‗ziga bo‗ysundirdi. Mil.avv. II asr o‗rtalarida eng 
qudratli O‗rtayer dengizi davlatiga aylandi. Milodiy I-II asrlarga kelib, O‗rtayer dengizi 
qadimgi sivilizatsi- yalarining ulkan madaniy merosini o‗zlashtirgan bepoyon im- periyaga 
aylandi. Jahon tarixida antik madaniyatning buyuk yutuqlarini qabul qilgan, o‗zlashtirgan va 
keyingi avlodlarga yetkazgan davlat va jamiyat sifatida Qadimgi Rim tarixi muhim 
ahamiyatga ega. Qadimgi Rim davlati va jamiyati tarixi uzluk- siz taraqqiyot jarayonida 
bo‗lgan iqtisodiy-siyosiy, madaniy va ijtimoiy voqelikdir. 
Rim tarixi uning taraqqiyotini belgilovchi tarixiy jarayonlarga ko‗ra, olti davrga bo‗linadi:
1.
Podsholik davrida Rim (mil.avv. VIII-VI asrlar). Bu davrda urug‗-qabila munosabatlari, 

---

70 
tuzilmalari yemiriladi. Ilk sinfiy jamiyat paydo bo‗ladi va Rimning bo‗lajak siyosiy, ijtimoiy-
iqti- sodiy taraqqiyotida asos bo‗lib xizmat qilgan ilk davlat muassa- salari shakllanadi. 
2.
Ilk respublika davri (mil.avv. V-III asrlar). U Italiyada quldor- lik jamiyati va 
davlatining uzluksiz taraqqiyoti bilan belgilanadi. 
3.
So‗nggi respublika davri (mil.avv. II-I asrlar). Bu davrda klassik qulchilik shakllanib, 
Rim O‗rtayer dengizi davlati tash- kil topadi. 
4.
Ilk imperiya yoki prinsipat (milodiy I-II asrlar) davri. Bu davr Rim imperiyasining oltin 
davri. O‗rtayer dengizi antik sivi- lizatsiyasining gullab-yashnashi, iqdisodiyot va 
madaniyatning o‗sishi bilan belgilanadi; 
5.
Umumiy tushkunlik. Rim imperiyasining yemirilish xavfi (milodiy III asr). Bu davrda 
Rim jamiyatining barcha tuzilma- larida kuchli tushkunlik belgilari yaqqol ko‗rinadi va Rim 
dav- latchiligining halokati xavfi tug‗iladi; 
6.
So‗nggi Rim imperiyasi yoki Dominat (milodiy IV-V asrlar). Bu davr quldorlik 
jamiyatining yemirilishi, uning bag‗rida feo- dalizmning ilk belgilari shakllanishi va G‗arbiy 
Rim imperiyasi- ning qulashi bilan belgilanadi.