Universiteti a. A. Pulatov voleybol nazariyasi va

Ilmiy ish va BMIning tarkibiy tuzilishi 
 
104-rasm 

---

388 
 
 
Nazorat savollari 
1.
Voleybolda ilmiy tadqiqotlar olib boorish qanday axamiyatga ega va ular 
qanday maqsadga qaratiladi? 
2.
Ilmiy tadqiqotlarda qo‘llaniladigan qanday uslub va metodik testlarni 
bilasiz? 
3.
Ilmiy tadqiqot va o‘quv tadqiqotining farqi nimalardan iborat? 
4.
Ilmiy tadqiqot natijalari asosida qanday manbalar yaratilishi mumkin va 
ularning farqi haqida misollar keltiring.
 
XX BOB.
YUQORI RAZRYADLI VOLEYBOLCHILAR VA TERMA 
JAMOALAR BILAN MASHG‘ULOT O‘TKAZISH XUSUSIYATLARI 
Zamonaviy sport musobaqalarida raqobatning keskinlasha borishi va ushbu 
vaziyat ta’sirida yuksak natijaga erishish imkoniyati sportchilarning jismoniy va 
psixofunksional imkoniyatlari hamda ularni sport mahoratini maksimal shakl-
lantirish zarurligiga e’tibor qaratadi. Lekin, yuksak biojismoniy imkoniyatlarni 
ta’minlashga qaratilgan o‘quv-mashg‘ulotlar hajmi va shiddatini uzluksiz 
oshiraverish ko‘ngilsiz oqibatlarga olib kelishi mumkinligi isbot talab qilmaydi. 
Shunday ekan, bugungi sport amaliyotida pirovard foydali (bezarar) natijaga 
erishish zaruriyati o‘quv-mashg‘ulot jarayoniga ish qobiliyatini (jismoniy, 
funksional, texnik-taktik imkoniyatlar) shakllantiruvchi (o‘stiruvchi), tiklovchi 
va kuchaytiruvchi inovatsion pedagogik texnologiyalar tadbiq etilishini taqozo 
etadi. Bunday texnologiyalarni ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri “ko‘r-ko‘rona” qo‘llash 
foydali natija bermasligi ehtimoldan holi emas. Demak, “trener-sportchi-trener” 
uzluksiz “aloqa” tizimida foydali maqsadga erishish uchun ushbu texnologiyalar 
muayyan “subyekt” (sportchi)ning ko‘p qiirrali imkoniyatlariga mos holda qayta 
ishlab chiqilishi yoki tamomila yangi texnologik yondashuv ixtiro qilinmog‘i 

---

389 
darkor. Boshqacha qilib aytganda, yuqori malakali, raqobatbardosh sport 
jamoasini tayyorlashga “bel bog‘lagan” trener o‘z kasbiy-pedagogik faoliyatiga 
“tadqiqotchi” va “ixtirochi” sifatida ijodiy yondashishi lozim. 
Ma’lumki, yuqori malakali sportchilar tayyorlash jarayoni yuksak sport 
natijalariga erishish maqsadiga muvofiqlashtirilgan bo‘ladi. Binobarin, jamoa 
treneri chuqur va keng qirrali nazariy bilimlarga ega bo‘lishi, mashg‘ulotlar 
hajmi, shiddati, takrorlanishi, davomiyligi va yo‘nalishi “subyekt” (sportchi)ga 
nisbatan qo‘llash qonuniyatlari hamda ularni aks ta’sir natijalarini aniq bashorat 
qilishi va pirovard foydali maqsadni ko‘ra bilishi darkor. 
Yuqori malakali voleybolchilar va terma jamoalar bilan ishlash, ular bilan 
o‘quv-mashg‘ulot va integral tayyorgarlik jarayonlarini maqsadli tashkil qilish 
jahon miqyosiga mos model ko‘rsatkichlarga asoslanishi, yordamchi trenerlar va 
mutaxassis-olimlar tomonidan muntazam o‘tkaziladigan kuzatuv natijalaridan 
unumli foydalanishga bog‘liqdir. Masalan, sport takomillashuvi guruhlarida 
shug‘ullanuvchi yuqori malakali voleybolchilarda tayyorgarlik turlari bo‘yicha 
taqsimlanadigan soatlar hajmi quyidagicha bo‘lishi tavsiya etiladi: 
38 jadval 
Nazariy tayyorgarlik 
- 
64 s 
UJT 
- 
149 s 
MJT 
- 
190 s 
Texnik tayyorgarlik 
- 
347 s 
Taktik tayyorgarlik 
- 
338 s 
Integral tayyorgarlik va nazorat o‘yinlari - 
387 s 
Hakamlik amaliyoti
- 
46 s 
Me’yoriy testlar qabul qilish
- 
36 s