O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

n
t
t
kF
n
t
t
F
R
Q
i
m
i
)
(
)
1
(
)
(
1
1







, Vt
mda: Q - tashqi to'siqlar orqah yo'qolayotgan umumiy issiqlik oqimi, Vt; 
F - to'siq konstruksiyasining yuzasi, m
2
; 
t
i
- xona havosining hisobiy harorati, °C; 
t
m
- tashqi havosining hisobiy harorati (eng sovuq beshkunlik davridagi
harorat qiymati), °C; 
n - tashqi to'siq konstruksiyani, tashqi yuzasini tashqi havoga munosabatiga 
bog'liq bo'lgan koeffitsiyent; 
β - asosiy issiqlik yo'qotilishiga qo'shiladigan termin; 
R - hisoblanayotgan tashqi to'siqning issiqlik uzatuvchanlik qarshiligi 
( termik qarshilik), m
2
·grad/Vt yuqorida formula uchun to'siqlarning ikki 
(tashqi va ichki) tarafida ham harorat o'zgarmas va issiqlik oqimining to’siqlardan 
o'tishini (issiq tomonidan sovuq tomonga) ham bir xil 'zgarmas deb (statsionar) 
qabul qilamiz. 
Tashqi to'siq konstruksiyalardan yo'qolayotgan issiqlik oqimini aniqlash 
uchun har bir to'siqning sirt yuzalari ma'lum qoida asosida alohida aniqlanishi 
lozim. 
To’siqlarning yuzasini (F, m
2
) va to'g'ri chiziqli o'lchamini quyidagi qoidalar 
asosida aniqlaymiz: 

---

32 
1. Deraza, eshik va fonarlar (tom usti derazasi) yuzasini aniqlash uchun ular 
o'rnining eng kichik o'lchamlari olinadi. 
2. Pol va shiftlarning yuzasini aniqlash uchun ichki devorlar qalinligi 
o'rtasidan va tashqi to'siqlarning ichki sirt yuzasigacha bo'lgan o'lcham qabul 
qilinadi. 
3. Tashqi devor yuzalari quyidagi tartibda aniqlanadi: 
A. Birinchi qavat devorining balandligi bo'yicha o'lchami - agar pol tup-
roqli bo'lsa, uning yuzasidan ikkinchi qavatning pol sathi yuzigacha olinadi; agar 
pol lagada (yog'ochli ko'tarmasi) bo'lsa, zichlangan yer ustidan, ya'ni laga tayanchi 
tagidan ikkinchi qavatning pol sathigacha bo'lgan o'lcham qabul qilinadi, agar 
isitilmaydigan yerto'la bo'lsa, 1-qavat yopmanini pastki sathidan ikkinchi qavat 
polining sathigacha bo'lgan o'lcham qabul qilinadi. 
B. Qavatlar orasida joylashgan devorlarning balandligi uchun qavatning pol 
ustidan undan yuqorida joylashgan qavatning poligacha bo'lgan masofa olinadi. 
D. Ko'p qavatli binoning eng yuqorida joylashgan devori uchun yuqori qavat 
poli yuzasidan to chordoqli yopma konstruksiyaning ustki sathigacha bo'lgan 
masofa olinadi. 
E. Yuqori qavat devor balandhgi uchun o'lcham polning ustidan chordoqsiz 
tom usti yuzasigacha bo'lgan o'lcham olinadi. 
F. Bino tarixida burchakda joylashmagan xonaning tashqi devor o'lchami 
ichki to'siqlar o'rtasidan o'tgan o'qlar orasidagi masofa, burchakda joylashgan 
xonadagi tashqi devor o'lchami tashqi to'siqning tashqi sirtidan ichki to'siq o'qi 
oralig'idagi masofa qabul qilinadi. 
G. Ichki devor yuzalari uchun to'siqlarning ichki o'lchamlari qabul qilinadi. 
H. Pol yuzasining maydoni burchakda joylashgan bo'lsa har bir 2 metrda 
uzunligi va eni bo'linib zonalarga bo'lingach birinchi zonaning naydoni 2 barobar 
ko'p qabul qilinadi. R
ip
- isitilmagan pol uchun (3.2-rasm) 

---

33