5-laboratoriya ishi
FRENEL KOʻZGUSIDA HE-NE LAZER YORDAMIDA
INTERFERENSIYANI OLISH
(
Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 4, 20, 21, 22, 24, 53, 55, 60.
)
Tajriba maqsadi:
Mavhum yorugʻlik manbalarining proyeksiyalangan tasvirini
olish. Proyeksiyalangan tasvirlar orasidagi A masofani oʻlchash. Interferension
chiziqlar
orasidagi
d
masofadan,
mavvhum yorugʻlik manbalarining
proyeksiyalangan tasvirlari orasidagi A masofadan va qurilmaning geometrik
oʻlchamlaridan foydalanib, He-Ne lazerning nurlamish toʻlqin uzunligini aniqlash.
Qisqacha nazariya:
Frenel koʻzgusi bir-biriga nisbatan bir oz burilgan ikkita yassi
koʻzgudan tashkil topgan. Yorugʻlikning nuqtaviy manbasi S Frenel koʻzgusida
akslanganidan keyin, bir-biriga yaqin joylashgan ikkita mavhum
𝑆
1
′
va
𝑆
2
′
yorugʻlik
manbasi yuzaga kelib, ular kogerent boʻlganligi tufayli bir-biri bilan
interferensiyalanadi. Bu esa ikkita alohida yorugʻlik manbalari sezilarli
interferensiya hodisalarini yuzaga keltirmasligi muammosini hal qiladi. Ikkita
mavhum kogerent yorugʻlik manbasini bitta yorugʻlik manbasining akslanishi
yuzaga keltiradi. Frenel koʻzgusida akslangan yorugʻlikda parallel interferension
chiziqlar sistemasi yuzaga keladi.
Mazkur tajribada yorugʻlik manbasi S, lazer nurini kengaytirish uchun
qoʻllanilgan linzaning fokusida joylashadi. Tajribada qoʻllanilayotgan geliy-neonli
lazerning
toʻlqin uzunligini aniqlash uchun, biz oldin intensivlikning ikki
maksimumi orasidagi d masofani topishimiz kerak.
Keyin esa ikkinchi linza yordamida kuzatish ekranida yorugʻlik manbasining ikkita
mavhum
𝑆
1
′
va
𝑆
2
′
tasviri olinadi va proyeksiyalangan tasvirlar orasidagi A masofa
oʻlchanadi. Qurilmaning geometrik oʻlchamlari ma′lum boʻlganligi sababli, biz
ulardan mavhum yorugʻlik manbalari orasidagi masofani aniqlashda
foydalanishimiz mumkin.
191
Yorugʻlik manbasi bilan kuzatish ekrani orasidagi L masofa katta boʻlganda, biz
yorugʻlikning
toʻlqin uzunligini a va d parametrlardan foydalanib, quyidagicha
aniqlashimiz mumkin:
Ikki kogerent
𝑆
1
′
va
𝑆
2
′
toʻlqin manbalaridan interferensiya, ular
yoʻnalishda (77-
rasm, yuqoridagisiga qarang) tarqalganida kuzatiladi.
intensivlikning n chi
maksimumi yoʻnalishi hisoblanadi, unda yoʻllar farqi:
𝑠 = 𝑎 𝑠𝑖𝑛
(4.7)
Ikki toʻlqin uchun quyidagi oʻrinli:
𝛥𝑠 = 𝑛
(4.8)
Nolinchi va n- maksimum orasidagi
𝐷
𝑛
masofa uchun kuyidagi geometrik
munosabat qoʻllaniladi:
𝑡𝑔
= 𝐷
𝑛
/𝐿
(4.9)
Katta L masofalar uchun,
𝑠𝑖𝑛
≈
, va biz quyidagini olamiz:
𝜆 = 𝑎
𝐷
𝑛
𝑛 𝐿
= 𝑎
𝑑
𝐿
(4.9)
Mavhum yorugʻlik manbalari orasidagi a masofa proyeksiyalangan tasvirlar
orasidagi A masofa orqali aniqlanadi. Tajriba geometriyasidan biz quyidagi
munosabatni olamiz:
𝑎 = 𝐴
𝐿
1
𝐿
2
(4.10)
192
77-rasm. Yuqoridagi: ikki nurli interferensiya uchun fokus masofasi F=200 mm
boʻlgan nurning linzasiz yoʻli Pastdagi: fokus masofasi F = 200 mm boʻlgan linza
yordamida mavhum yorugʻlik manbasini proyeksion ekranda proyeksiyalashdagi
nur yoʻli.
Do'stlaringiz bilan baham: |