O karimova huquqshunoslik

Ozodlikdan mahrum qilish
eng og‘ir jazolardan biri
hisoblanadi. Bu jazo aybdorni jamiyatdan ajratilgan
sharoitda unga majburiy ta’sir choralari ko‘rsatish zarur
bo‘lganda qo‘llaniladi.
2008-yil 1-yanvardan boshlab o‘lim jazosi 
umrbod
ozodlikdan mahrum qilish
bilan almashtirilgan. Bunday
jazo o‘ta og‘ir jinoyat sodir etgan voyaga yetgan shaxs-
larga nisbatan qo‘l lanadi.
Jazoni qo‘llashda uni 
yengillashtiruvchi
yoki 
og‘ir-
lashtiruvchi
holatlari inobatga olinadi.
Quyidagi holatlar jazoni yengillashtiruvchi holatlar
deb topiladi:
a) aybni bo‘yniga olish to‘g‘risida arz qilish, chin
ko‘ngildan pushaymon bo‘lish yoki jinoyatni ochish
uchun faol yordam berish;
b) yetkazilgan zararni ixtiyoriy ravishda bartaraf qi lish;
d) og‘ir shaxsiy, oilaviy sharoitlar oqibatida yoki
boshqa mushkul ahvolda jinoyat sodir etish;
e) majburlash yoki moddiy tomondan, xizmat jihati-
dan yoxud boshqa jihatdan qaramlik sababli jinoyat
sodir etish;
f) jabrlanuvchining zo‘rlik, og‘ir haqorat yoki
bosh qacha g‘ayriqonuniy harakatlari tufayli vujudga
kelgan kuchli ruhiy hayajonlanish holatida jinoyat
sodir etishi;
g) zaruriy mudofaaning, oxirgi zaruratning asosli
chegarasidan chetga chiqib jinoyat sodir etish, ijtimoiy
xavfli qilmishni sodir etgan shaxsni ushlashda, kasb yoki
xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq bo‘lgan asosli tavakkalchilikda
zarar yetkazish;
h) voyaga yetmaganning jinoyat sodir etishi;
i) homilador ayolning jinoyat sodir etishi;

---

135
j) jabrlanuvchining g‘ayriqonuniy yoki axloqqa zid
xulq-atvori ta’siri ostida jinoyat sodir etishi.
Jazoni og‘irlashtirish holatlariga O‘zbekiston Res pub -
likasi JKning 56-moddasiga binoan quyidagi holatlar ki-
radi:
a) homiladorligi aybdorga ayon bo‘lgan ayolga nis-
batan;
b) yosh bola, qariya yoki ojiz ahvoldagi shaxsga nis-
batan;
d) xizmat vazifasi yoki fuqarolik burchini bajarganligi
munosabati bilan shaxsga yoki uning yaqin qarin 
-
doshlariga nisbatan;
e) aybdorga moddiy tomondan, xizmat jihatidan
yoki boshqa jihatdan qaram shaxsga nisbatan;
f) o‘ta shafqatsizlik bilan;
g) ko‘pchilik uchun xavfli bo‘lgan usulda;
h) yosh bola yoki ruhiy kasalligi aybdorga ayon
bo‘lgan shaxsdan foydalangan holda;
i) jinoyat natijasida og‘ir oqibatlarning kelib chiqqan-
ligi;
j) umumiy ofat sharoitidan foydalangan holda yoki
favqulodda holat vaqtida yoxud ommaviy tartibsizliklar
jarayonida;
k) g‘arazli yoki boshqacha past niyatlarda;
l) irqiy yoki milliy dushmanlik yoxud adovat zamirida;
m) bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til birik-
tirgan holda yoki uyushgan guruh yoxud jinoiy uyushma
tomonidan;
n) ilgari ham qasddan jinoyat sodir etgan shaxsning
takroran yoki qasddan yangi jinoyat sodir etishi;
o) mastlik holatida giyohvand, psixotrop yoxud
kishining aql-idrokiga ta’sir qiluvchi boshqa moddalar
ta’siri ostida jinoyat sodir etish.
Jinoyat qonunlarida javobgarlikdan va jazodan ozod
qilish turlari ko‘rsatilgan. Sodir etilgan qilmish uchun ji-
noiy javobgarlikdan ozod qilishning imkoni yati ma salasi
ikki omildan iborat bo‘ladi:
VII b o b. Jinoyat huquqi

---

136
Huquqshunoslik
a) shaxs jinoyat belgilarini ifodalagan qilmishni sodir
etganda, shuningdek, uni jinoiy javobgarlikka tortish
uchun barcha asoslar mavjud bo‘lmaganda;
b) mazkur shaxsni jinoiy javobgarlikdan ozod etish
uchun barcha qonuniy asos va shart-sharoitlar mavjud
bo‘lgan holatlarda.
Javobgarlikdan ozod qilish javobgarlikka tortish
muddatining o‘tib ketganligi munosabati bilan, qilmish
yoki shaxs ijtimoiy xavfliligini yo‘qotganligi muno 
-
sabati bilan, aybdor o‘z qilmishiga chin ko‘n 
gildan
pushaymon bo‘lganligi munosabati bilan, kasalligi tu-
fayli, amnistiya akti asosida amalga oshiriladi.