Tibbiyot instituti talabalari uchun

120-rasm. Qoplamali shishacha usuli (kichik kattalashtiruvda).
a – tekshiriluvchi qon dog’idagi po’stloq atrofida 
standart eritrotsitlarning agglyutsinatsiyasi;
b – agglyutsinatsiya yo’qligi.
Agglyutinogenlarni qon dog’ida to’g’ridan to’g’ri standart zardob bilan 
aniqlab bo’lmaydi, chunki dog’da eritrotsitlar emirilgan bo’ladi. Dog’dagi 
575
а
б

---

agglyutinogenlar bilan zardob agglyutininlarining bog’lanishi kuzatiladi. Shuning 
uchun ham quruq qonda agglyutinogenlarni aniqlash uchun buning asosida ishlab 
chiqilgan agglyutinogenlarni miqdoriy o’zgartirilgan absorbtsiya reaktsiyasi 
qo’llaniladi.
Dog’da qon guruhini aniqlash amaliyotda katta qiyinchilikga bog’liq. Ular 
asosan dog’ saqlovchi predmet reaktsiyasiga ko’proq ta’siri, dog’ning kichik 
o’lchamli bo’lishi, antigenni kuchsiz ko’rinuvchi spetsifik xossasiga bog’liqligi 
aniqlangan.
Olingan natijani yaxshilash uchun absorbtsiya reaktsiyasining har xil 
o’zgargan turi taklif qilingan. Bundan tashqari, A-ga qarshi va V-ga qarshi immun 
zardobini qo’llanish tavsiya etiladi.
Keyingi yillarda absorbtsiya-elyutsiya reaktsiyasi amaliyotda keng tarqaldi. 
Bu 4-5 mm uzunlikdagi qon bilan shimilgan ipchadagi antigenni aniqlash 
imkoniyatini beradi va antigen-antitela reaktsiyasining qaytaruvchanligiga 
asoslanadi. Past haroratda (0
0
S ga yaqin) standart zardob antitelasi bilan qon dog’i 
antigenining absorbtsiyasi sodir bo’ladi. Keyinchalik +56
0
S haroratda bog’langan 
antitela xlorid kislotasining izotonik eritmasi yordamida ajralib u erda standart 
eritrotsitlar bilan birga aniqlaniladi. Agar dog’da antigen bo’lmasa reaktsiya nisbiy 
bo’ladi. Qoidasi oddiy bo’lishiga qaramasdan bu reaktsiya bajarish ancha qiyin va 
bu faqat etuk malakali ekspertlar tomonidan bajarilishi mumkin.
Ekspert amaliyotida shularga o’xshash yana bir «aralash agglyutsinatsiya» 
reaktsiyasi qo’llanila boshlandi. Bu usulning mohiyati shundaki, bunda standart 
zardobning antitelasi ma’lum sharoitda ham qon dog’i antigeni bilan, ham standart 
eritrotsitlar bilan bog’lanadi. Shuning uchun ham dog’da antigen bo’lganda 
eritrotsitlar «marjon» va qon dog’ida tekshiriluvchi ipchada agglyutinatlar 
kuzatiladi.
Sud tibbiyoti amaliyotiga dog’da qon guruhini tekshirishning kiritilishi 
laboratoriyada ekspert tomonidan echiladigan savollar doirasini kengayishiga 
sababchi bo’ldi. Jabrlanuvchi va ayblanuvchi qon guruhi ashyoviy dalillarini izda 
topilgan qon guruhini solishtirish asosida dog’dagi qon aniq shaxsniki bo’lishi yoki 
576

---

bo’lmasligi to’g’risidagi xulosaga kelish mumkin. Bunda qonni u yoki bu shaxsga 
aloqadorligini farqlash juda muhimdir. Biroq bunday hollarda qon guruhining 
to’g’ri kelishi isbotlashning umumiy yig’indisida ahamiyatga egadir. Shunga 
qaramasdan hech qachon ayni shu odamni qoni ekanligini shubhasiz tasdiqlash 
mumkin emas.
Shubhasiz, konni 4 ta guruhidan foydalanilganda ham qon izini bitta xuddi 
shu odamdan kelib chiqqanini inkor qilish imkoniyati bo’lmaydi. Shuning uchun 
ham sud tibbiyoti ekspertlari qon guruhining boshqa farqlarini aniqlash usullaridan 
foydalanishni taklif qildilar.