O. A. H u s in o V patologik fiziologiyadan amaliyot darslari uchun

Isitmaning biologik ahamiyati.
Organik dunyo evolutsiyasi davomida 
paydo bo‘lgan isitmaning quyidagi ijobiy tomonlari mavjud: mikroblar 
h a y o t-fa o liy a ti susayadi, a n titan alar ishlab ch iqarilishi, fagotsitoz 
kuchayadi, jigam ing antitoksik funksiyasi, gematoentsefalik baryer roli 
faollashadi va b. Ammo harorat haddan tashqari k o ‘tarilgan hollarda 
m arkaziy asab tizim i funksiyasining buzilishi (hushning xiralashishi, 
talvasalanish va b.) shaklida nomaqbul oqibatlarga olib keladi.
Isitm a reaksiyasining foydali tom onlari (piroterapiya) k o ‘pgina 
kasalliklarn i davolashda q o ‘llaniladi. Piroterapiyani birinchi marta 
Vagner-Yauregg qo‘llay boshladi va zaxm kasalligini sun'iy isitma bilan 
davolashga bag‘ishlangan ishlari uchun 1916-yilda Nobel mukofotiga 
sazovor b o ‘ldi. Hozirgi vaqtda piroterapiya markaziy va periferik asab 
tizim i kasalliklari, xavfli gipertoniya, teri-tanosil (zaxm , so‘zak), teri 
(ek z e m a ) k a sa llik la ri, o ‘pka silin in g k av erno zli shakli va b.larni 
muvaffaqiyatli davolashda qo‘llaniladi. Sun'iy pirogen moddalar ekilgan 
mikroblardan ulam i ballast moddalardan tozalash usuli orqali olinadi. 
Zamonaviy tibbiyot arsenalida quyidagi tozalangan pirogenlar: pirogenal

---

(Rossiya), pireksal (Germaniya), piromen (AQSH) va b. lar mavjud.
Erta yoshdagi bolalarda termoregulatsiya va isitma reaksiyasining
x u su siy a tla ri.
B ola o rg a n iz m i n o tu rg ‘un g o m o y o te rm iy a bilan
tavsiflanadi. Bolalar tezda qiziydi va sovuq qotadi. Ularda fizik issiqlik 
regulatsiy asi tako m illash g an em as, kim yoviy esa y e ta rli darajada 
ifodalangan b o ia d i. Chaqaloqlarda isitmada turg‘un ravishda harorat 
ko iarilm ay d i, sakrab turadi. Bolalarda bir yoshgacha stafllokokk va 
viruslar chaqirgan isitm ada um um iy intoksikatsiya va talvasalanish 
bilan kechadigan nihoyatda yuqori harorat (41° С gacha) kuzatiladi. 
Isitm a d a b o lala rd a k u z a tila d ig a n ta lv a s a la n is h re a k s iy a la rin in g
rivojlanish m exanizm i m iya p o ‘stloq osti tuzilm alarini, p o ‘sloqning 
tormozlovchi ta’siridan chiqishi va striopallidar tizimning qo‘zg ‘alishi 
bilan tushuntiriladi. B unday h o latlard a a n tip iro g en m o d d alam in g 
(a ts e tils a litsil k islo ta va b.), q o ila n ilis h i o ‘z in i o q lay d i. B unga 
prostaglandin E, va E 2 lar blokadasi orqali erishiladi.