1. Gipoksiya natijasida hosil bo‘ladigan nekroz - gipoksik va gemik
g ip o k s iy a o q ib a tid a k e lib c h iq a d i. O rg a n iz m d a 0 2 u m u m iy
y e tis h m o v c h ilig i n a tija s id a y u ra k m u sh a k to la la rin in g n e k ro tik
shikastlanishi rivojlanadi v a u k o 'p in c h a
subendokardial qatlam da
joylashish - lokalizatsiyalanish tendensiyasiga ega.
2. Nekrozli elektrolit-steroid kardiopatiya natriy tuzlarining k o 'p
m iqdorda ayrim anionlar (sulfatlar, fo sfatlar) bilan birikkan holda
to 'p la n ish i n a tija sid a k e lib c h iq ad i. B unda y u rak da d e g e n era tiv e
nekrotik tipli shikastlanish o ‘choqlari hosil bo'ladi. U ko'pincha ichki
a ’zolar tom irlarining gialinozi bilan kechadi. A gar buyrak usti bezi
steroid gormonlari miqdori baravar ko'paysa, shikastlanish intensivliroq
bo'lishi yoki tuzlar kam miqdorda bo'lganda ham rivojlanishi mumkin.
Ana shunday noqulay elek tro lit-stero id fonda boshqa sabablar bilan
b og'liq yurak shikastlanishi yengilroq rivojlanadi va og'irroq kechadi.
M asalan , noradrenalin, k a lsife ro l h o sila la ri k ichik m iq d o rlarin in g
yuborilishi,
shuningdek gipoksiya, m ushak zo 'riqish i yoki aksincha
h a ra k a tn in g jid d iy c h e k la n is h i m io k a rd n in g ken g k o 'la m d a
s h ik a s tla n is h ig a o lib k e la d i. K a liy va m a g n iy tu z la ri b u n d a
himoyalovchi ta’sir qilish xususiyatiga ega.
3. Yurakning immun shikastlanishi. Ayrim holatlarda organizmda
y u ra k to 'q im a s ig a n is b a ta n uni s h ik a s tla y d ig a n a n tita n a la r va
sensibilizatsiyalangan lim fotsitlar hosil bo 'lishi tasdiqlangan. Bunga
n e k ro z g a u c h ra g a n m u sh a k to la la r in in g d e n a tu ra ts iy a la n g a n
komponentlarining qon oqimiga tushishi sabab bo'lishi mumkin. Yurak
y o t a n tig e n la m in g a n tita n a la r b ila n o 'z a ro t a ’siri n a tija s id a ham
shik astlan ish i m um kin. A n tig en - a n tita n a
kom pleksi k o m p lim en t
tizim ini faollashtiradi, n atijad a reak siy a ketayotgan jo y yaqinidagi
h u ja y ra la r b irin c h i n a v b a td a s h ik a s tla n a d i. B u n a q a h u ja y ra
sh ik astlan ish lari autoim m un ja ra y o n n in g ishga tush ish m exanizm i
sifatida xizmat qilishi mumkin.
4. Yurakning neyrogen shikastlanishi. Uning asosida sim patik asab
tizim ining (SAT) haddan tashqari q o 'z g 'a lish i bilan bog‘Iiq to 'q im a
m etabolizm i darajasi v a uning qon bilan ta ’m inlanishi o rasid a mos
kelm aslik mexanizmi yotadi. Sim patik asab tolalarining qitiqlanishiga
javoban m iokardning 0 2 iste’m ol qilishi toj
tom irlaridagiga nisbatan
yuqori darajada ko'payadi, natijada m iokard gipoksiyasiga uchraydi.
Adashgan asabning qitiqlanishi esa m etabolizm darajasi va koronar
qon oqimi ko'rsatkichi orasida qaram a-qarshi o'zgarish chaqirib, qon
b ilan ta ’m in lan ish n i y a x sh ila y d i. V. R aab zam on aviy o d a m la rd a
yurakning ko‘p shikastlanish sababini SAT va PAT (parasimpatik asab
tizim i) tonusi orasida mos kelinaslik bilan tushuntiruvchi konsepsiya
yaratdi. Uning fikricha, hozirgi odamlaming hayoti uning ajdodlariga
qaraganda harakat va jism oniy zo‘riqishning o ‘sib boruvchi kamayishi
bilan farq qiladi va bu SAT ning aktivlashishiga
olib keladigan hissiy
ta’sirlar bilan bog‘liq. Bir vaqtda n. vagus tonusi pasayadi. Ana shunday
asab ta’sirida ro ‘y beradigan disbalans natijasida yurak mushaklari toj
tom irlarida qator modda almashinuvi va funksional o ‘zgarishlar sodir
bo‘ladi. U miokard gipoksiyasiga qulay sharoit tug‘diradi. Shu sababli
keyingi vaqtlarda yurak shikastlanishida ko‘p e ’tibor «javobsiz qolgan
h is s iy o t» g a q a ra tilm o q d a . C hunki iro d a t a ’s irid a p a s a y tirilg a n
mushaklar yuqori faoUigining yo‘qligida qonga ajralib chiqqan simpatik
m e d ia to rla r y u r a k - to m ir tiz im id a u zo q v a in te n siv « tay yo rlov»
o ‘zgarishlarini chaqiradi. Bunday vaziyatlar miokardga patogen ta’sir
k o ‘rsatadi.
K o ro n a r yetishm ovchiligi. Toj arteriyalari orqali qon oqib kelishi
yetishm ovchiligida rivojlanadi. M iokardning 0 2 bilan ta ’minlanishi va
qon oqib kelishi orasidagi moslik buziladi. Yurak mushaklari qon oqib
k elish i y e tish m o v c h ilig ig a
ju d a sezg ir, chunki bunda n afaqat O ,
miqdori, balki oksidlanish substratlari (glukoza, yog‘ kislotalari) ham,
ayniqsa ruhiy va jism oniy zo ‘riqishda yurak ishi uchun zarur boMgan
yurak m ushaklaridagi ATF energiya miqdori ham kamayadi. Masalan,
hayajonli, o g ‘ir vaziyatlarda organizm da ko‘p miqdorda adrenalin va
noradren alin ajraladi, bu esa yurak m ushaklarida kislorod iste ’mol
q ilinishin ing k o ‘payishiga olib keladi. Shunday qilib, koronar qon
aylanish imkoniyati va miokard ehtiyoji orasida mos kelmaslik yuzaga
keladi.
M io k a rd o z iq a la n is h i b u z ilis h in in g a so siy
sa b ab i y u ra k toj
tom irlarining ateroskleroz bilan shikastlanishidir. Bunday tomirlarning
teshigi toraygan bo‘ladi, noqulay omillar ta’sirida tez spazmga uchraydi,
tom ir intimasining shikastlangan qismi esa tromb hosil bo'ladigan joyga
aylanadi.
K oro n ar q on aylanish in in g b u zilish i b ilan kechadigan ham m a
k a sallik lar b itta nozologik shaklga b irik tirilg an va u YuIK (yurak
ishem ik kasalligi) deb nom olgan. K o‘pincha YuIK to‘sh suyagi orqasida
q isu v c h i o g ‘riq x u ru ji bilan nom oyon b o ‘lad i va u sten o k ard iy a
deyiladi. O g‘riq k o ‘pincha chap qo‘Iga, chap yelkaga, ayrim vaqtlarda
b o ‘yinga, j a g ‘ga tarqaladi (irradiatsiya qilinadi), o ‘lim dan q o ‘rqish
tu y g ‘usi tu g ‘iladi. Stenokardiya ateroskleroz bilan shikastlangan toj
arteriyalarining spazm idan rivojlanadigan m iokard o ‘tkir ishem iyasi
n atijasid a paydo b o ‘ladi. 0 ‘zgarm agan toj a rte riy a la ri
ju d a kam
spazm ga uchraydi. Spazm ning sababi hayajonlanish, organizm ning
h ad d a n ta s h q a ri s o v is h i va boshqa o m illa r b o ‘lis h i m u m k in .
Sten okard iy a x u ru ji k o ‘pin ch a jism o n iy z o ‘riq ish d a r o ‘y beradi.
Z o‘rayish bilan bog*liq (jism oniy zo ‘riqishda yuzaga keladigan) va
tinch holatda rivojlanadigan stenokardiya farq qilinadi.
YuIK bilan bog‘liq koronar yetishmovchiligi patogenezida muhim
ro ln i qon iv is h in in g o sh ish i o ‘y n a y d i. B u m io k a rd to m irla rid a
m ikrotsirkulatsiyaning yom onlashishiga va trom bozga olib kelishi
mumkin. YuIK ning og‘ir shakllaridan biri
Do'stlaringiz bilan baham: