Usmanov g’iyosiddin murotjonovich abdurauf fitrat adabiy merosini xorijda o’rganilishi va adabiy talqin masalalari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

84 
UMUMIY XULOSALAR 
Abdurauf Fitrat o'zbek xalqi hayotida ХХ asr tongida boshlangan Yangi 
Milliy Uyg'onish davri vа uyg'onish adabiyotining buyuk vakilidir. Abdurahim 
o'g'li Abdurauf 1886- уil Buxoroda tug'i1li. Mir Arab madrasasida o'qidi. 
Turkiyaning Istambul dоrilfununidаgi to'rt yillik (1909-1913) tahsil Abdurauf 
dunуоqаrаshining shakllanishida muhim ahamiyatga ega bo'ldi. "Yosh 
buхоrоliklаr"ning siyosiy kurashlaridagi faol ishtirok, maorifni isloh etish, 
jаdidсhilik harakatlaridagi jiddiy izlanishlar tufayli tug'ilgan savollarga bu 
mamlakatning zаmonаviу kechmishlaridan javoblar qidirdi. Fitrat butun faoliyatini 
el vа yurt ozodligi, taraqqiyot maqsadlariga bо'уsundirgаn, shu zaylda davlatning 
boshqaruv tizimini, maorifni, jamiyatni, tuzumni isloh qilish g'oyalarini ilgari 
surgan, faylasuf vа davlat arbobidir. Shulаrni amalga oshirajak qahramonlar 
qiyofasini, orzu, umid, armonlarini badiiy asarlarida gavdalantirgan ulug' 
san'аtkоrdir. 
Yutimizda A. Fitrat hayoti va ijodini o’rganishga Izzat Sulton, Ahmad Aliev 
Begali Qosimov, Hamidullo Boltaboev va bir qator olimlar o’zalarining umrlarini 
va bilimlarini bahshida etishgan desak mubolag’a bo’lmaydi. Avvalbor shuni 
ta’kidlash joizki mustaqillik ularning jadidchilar va Fitratni hayoti va ijodini 
o’rganishlari uchun keng yo’l ochib berdi. Biz bunga ularning Bitiruv malakaviy 
ishida namuna kilib keltirgan nashr qilgan kitob va risolalarini misol 
keltirishimizni o’ziyoq misol bo’la oladi. 
Adibimizning yuqorida sanab o’tgan hislatlari va asarlarini yurtimiz 
adabiyotshunoslari bilan birga horijda ham bir qator olimlar izlanishlar olib 
borishgan. To’g’ri biz ular haqida avvallari ma’lumotlarga ega emas edik, ammo 
hozirgi jadal rivojlanib borayotgan zamonamiz va dunyoda o’z mavqeyini tikalab 
borilayotgan yurtimizdagi yaratilayotgan shart sharoitlar tufayli va zamonaviy 
internet manbalari tufayli biz bunday imkoniyatlarga ega bo’ldik. Bu borada 
gapirganimizda Sobiq ittifoq davridagi cheklovlarni aytib o’tish joizdir. Chunki
o’sha totalitar mustabid tuzumi davrida biz va chet ellik adabiyotshunosliklar 
uchun jaded nomoyandalari hayoti va ijodini o’rganish etib bo’lmas orzuga 

---

85 
o’hshardi yoki ma’lumotlar sir singari saqlanar edi. 90 yillarga yani O’zbekiston 
mustaqillikka erishishi bilan vaziyat tubdaan o’zgardi. Bu hodisani Yaponiyaalik 
olim Hisao Komatsu shuday tariflaydi.