Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Xalqaro investitsion pozitsiya
–norezidentlar bilan munosabatlarda 
mamlakat rezidentlarining majburiyatlar va rezerv aktivlari sifatida saqlanayotgan 
oltin yoki norezidentlar nisbatan bo‗lgan talabni o‗zida aks etuvchi mamlakat 
rezidentlari moliyaviy aktivlari qiymatining ma‘lum davrga ifodalovchi hisobot; 
b.
To„lov balansi
–ma‘lum davrga rezidentlar va norezidentlari o‗rtasidagi 
iqtisodiy operatsiyalarni summa ko‗rinishida ifodalovchi hisobot; 
c.
Majburiyatlar va moliyaviy aktivlardagi boshqa o„zgarishlar hisobi
–
iqtisodiy voqealar bilan bog‗liq o‗zgarishlarda ma‘lum davrga bo‗lgan to‗lov 
balansi ma‘lumotlarini xalqaro investitsion pozitsiyasi ma‘lumotlari bilan mos 
kelishi imkonini beruvchi va boshqa oqimlar (misol uchun qayta baholash bilan 
bog‗liq o‗zgarishlar) ifodalovchi hisobot. 
Mamlakatning xalqaro aloqalar kompleksi uni to‗lov balansida aks etadi
67
. 
―To‗lov balansi‖ tushunchasining o‗zi iqtisodiy nazariyaga D.Mill tomonidan 
kiritilgan bo‗lib, klassik siyosiy iqtisod namoyandalari A.Simt va D.Rikkardolar 
tomonidan to‗lov balansi nazariyasining asosi yaratilgan
68
.
66
«
Rukovodstvo po platejnomu balansu i mejdunarodnoy investitsionnoy pozitsii–Vashington, okrug 
Kolumbiya:Mejdunarodnogo valyutnogo fonda, Shestoe izdanie (RPB6)–8s. 
67
Mejdunarodnie valyutno–kreditnie i finansovie otnosheniya:Uchebnik / Pod red. L.N. Krasavinoy. –4–e izd., 
pererab. i dop.–M.:Izdateltvo Yurayt,2014.114–115s. 
68
O.V. Leonova, N.V. Shalashova. Platejniy balans RF: novaya metodologiya sostavleniya i yego sovremennoe 
sostoyanie. Rossiyskiy vneshneekonomicheskiy vestnik №5 2013.– 78 s. 

---

To‗lov balansi tushunchasiga turli-tuman tushuntirishlar berilgan bo‗lib, 
quyida mazkur yo‗nalishda olib borilgan ilmiy tadqiqotlaridan kelib chiqqan xolda 
berilgan bir qator tushunchalarni keltirib o‗tilgan, jumladan.
To„lov balansi 
– bu xalqaro hisob-kitob munosabatlaridagi davlat subyektlari 
(uni rezidentlari) va boshqa mamlakat (norezidentlari) o‗rtasidagi ma‘lum bir vaqt 
davriga bo‗lgan to‗lovlar va tushumlar nisbati
69
.