Microsoft Word экология мар матн лотин rtf

topishi, ularni oldini olish tadbirlari. Yer kurrasida tabiat bilan inson 
o‘rtasidagi nomuvofiq munosabatlar tobora kuchayib borayotgan bir 
fursatda, ayrim o‘lkalarda ham o‘zaro ziddiyatli jiddiy hollar sodir 
bo‘lmoqda. Buning natijasida ekologik vaziyat ayrim joylarda xavfli tus 
olib, ba’zan ekologik tanglik yoki ekologik falokat ro‘y bermoqda. 
Xududiy muammolar ko‘pincha bir yoki bir necha turlardan tashkil 
topgan geoekologik hodisalar majmuasidan iborat bo‘ladi. Bir turdagi 

---

93 
xodisalardan iborat bo‘lgan geoekologik muammoni oddiy toifadagi, bir 
necha geoekologik hodisalardan iborat bo‘lsa, murakkab toifadagi 
hududiy muammolar deb ajratish mumkin. 
Ana shunday muammolardan biri «Ishqorli yomg‘irlar»ni 
yog‘ishidir. Atmosferaga ko‘plab turli gazlarning chiqarilishi ishqorli 
yomg‘irlar yog‘ishiga sabab bo‘lmoqda. Yog‘inlarning ishqorlanishi 
asosan organik yoqilg‘ilar yoqish va turli korxonalardan chiqariladigan 
sulfat angdrid, azot oksid, xlor va xavfli birikmalar hisobiga vujudga 
keladi. Ishqorli yomg‘irlar hozirda AQSH, Kanada, G‘arbiy Yevropa, 
ayniqsa Skandinaviya mamlakatlariga xos bo‘lib, kattagina ekologik – 
iqtisodiy talofatlar keltirmoqda. Ishqorli yomg‘irlar yog‘ishi tufayli 
daryo va kullarda baliq va boshqa jonivorlar qirilib ketmoqda. Ishqorli 
yomg‘irlar o‘simliklarga yomon ta’sir etadi. Daraxt barglarini 
muddatdan avval to‘kib, o‘rmonlarning batamom qurishiga sabab 
bo‘ladi. Hozirda G‘arbiy Yevropa o‘rmonlarining yarmidan ko‘pi shu 
yomg‘irdan zaharlangan. Undan tashqari bu yomg‘irlarga inshooatlarga 
talofat yetkazadi, ichimlik suvlarini ifloslaydi. Tabiatni ishqorlanishdan 
saqlash uchun aimosferaga chiqariladigan sulfat angidrit va azot sulfat 
miqdorini 
keskin 
kamaytirish 
lozim. 
Xududiy 
geoekologik 
muammolarga Orol va Orol buyi mintaqsi ham kiradi. Bu 
muammolarning ushbu turining vujudga kelishi inson xo‘jalik 
faoliyatiga nisbatan jadalroq bo‘lgan, uning tabiatga ta’siri sezilarli 
darajada ortgan, xususan landshaftlarda yangi texnogen bunyodkorliklar 
joriy etilgan, qisqasi antropogen landshaftlar faoliyati bilan bog‘liq. 
Mahalliy geoekologik muammolar dunyo bo‘yicha e’tirof etilsa-da 
ularni bartaraf etishga e’tiborsizlik joylarda ekologik vaziyatni keng 
ko‘lamda tarkib topishi va murakkablashishiga olib kelishi mumkin. 
Ular asosan ma’lum davlat ichida yuzaga kelgan geoekologik 
muammolardir. 
Yer 
yuzasining 
namgarchilik 
hududlarida 
botqoqliklarning quritilishi, qurg‘oqchil mintaqalarda sun’iy sug‘orish, 
suv omborlar barpo etish, yaylov chorachiligini rivojlantirish, ishlab 
chiqarish 
korxonalarining 
qurilishi 
kabi 
jarayonlardagi 
ayrim 
nomutanosibliklar hamda insonning ba’zi pala-partish faoliyati mahalliy 
geoeologik muammolar o‘tkirlashuvining negizini tashkil etadi. 
Suv 
omborlari 
qurilishi 
sug‘oriladigan 
yerlar 
maydonini 
kengaytirishda, arzon elektr quvvati ishlab chiqarishda, aholi yashash 
manzillarini suv bilan ta’minlashda, suv yo‘llaridan foydalanish 
imkoniyatlarini orttirish va yaxshilashda hamda dam olish maskanlari 
tashkil etishda muhim ahamiyatga egadir. Biroq suv omborlari katta 

---

94 
hududdagi foydalaniladigan yerlarni ham qa’riga tortadi. To‘g‘ondan 
quyida daryo suv rejimining o‘zgarishi oqibatida qayirdagi o‘tloq 
o‘rmonlarning qurishi, qayir to‘proqlarda mahsuldorlik kamayishi 
kuzatiladi. Shuningdek, yuqori kengliklarda qurilish suv omborlari 
atrofida yerlarning botqoqlanishi ro‘y bersa, qurg‘oqchil mintaqalarda 
esa 
bu 
jarayon 
to‘proqlarning 
sho‘rlanishiga 
sabab 
bo‘ladi. 
Mutaxassaslarning fikricha suv omborlarining tabiiy muhitga ta’siri 
asosan 
4 
ta 
geotexnik 
tizim 
bosqichida 
namoyon 
bo‘ladi: 
gidrometeorolgik, tuproq – biologik, landshaft va ijtimoiy – iqtisodiy .