Microsoft Word экология мар матн лотин rtf

3. Suv boyliklaridan foydalanish va ularni ifloslanishi. Kishilik 
jamiyatning faoliyatini suvsiz tasavvur etish mumkin emas. Aholining 
tez o‘sishi, sanoatning rivojlanishi, shaharlar sonining ko‘payishi, 
so‘g‘orma dehqonchilik maydonining kengayib borishi tufayli chuchuk 
suvga bo‘lgan talab tobora orta bordi. 
Suvdan xo‘jalikda foydalanishni ikki guruhga bo‘lish mumkin: 
1. Tabiiy manbalardan suv olib foydalanish yoki suv iste’mol 
qilish. Buni sanoatni, aholini, maishiy kommunal xo‘jalikni va qishloq, 
maishiy kommunal xo‘jalikni va qishloq xo‘jaligini suv bilan ta’minlash
kiradi. 
2. Tabiiy manbalardan suv olmasdan foydalanish yoki oqimdan 
foydalanish. Bunga kema qatnovi, gidroenergiya olish, baliqchilikda 
foydalanish, yog‘och oqizish kiradi. 
Yer kurrasi bo‘yicha sanoatda, issiqlik elektr stansiyalarida K.S. 
Lesev (1989) ma’lumotiga ko‘ra, yiliga 670 km
3
atrofda suv ishlatiladi, 
buning 320 km
3
IES larga to‘g‘ri keladi. Yer shari aholisining tez 
o‘sishi chuchuk suvga bo‘lgan talabni kun sayin ortib borishiga sababchi 
bo‘lmoqda. Yer sharida jon boshiga maishiy xo‘jalik ehtiyojlari uchun 
shaharlarda B. Kitanovich ma’lumotiga ko‘ra, sutkada o‘rtacha 150 l 
yoki bir yilda 55 m
3
chuchuk suv sarflanadi. Bundan tashqari, 
shaharlarda jon boshi hisobiga bir sutkada oziq-ovqat sanoati va savdo 
shohobchalarida 100 l, ko‘chalarga suv sepish va o‘simliklarni 
sug‘orish uchun sutkada 100 l suv sarflanadi.
Dunyo bo‘yicha so‘g‘orma dehqonchilikda eng ko‘p suv iste’mol 
qilinadi. Hozir dunyoda 200 mln gektar yerni so‘g‘orish uchun yiliga 
daryolardan va yer ostidan 2800 km
3 
suv olinadi.
Ichki suv resurslarining ifloslanishi va buzilishi deganda biz suvda 
har xil organik, noorganik, mexanik, bakteorologik va boshqa moddalar 
to‘planib qolib, uning xossalari ( rangi, tiniqligi, hidi va mazasi) va 

---

54 
kimyoviy tarkibining o‘zgarishi, suvning ustida har xil moddalar suzib, 
tagiga cho‘kaverishini, suvning tarkibida kislorodning kamayib, har xil 
bakteriyalar turining ko‘payib, yuqumli kasalliklarni tarqatuvchi 
bakteriyalarning paydo bo‘lishini tushunamiz. Suv havzalari antropogen 
ifloslanishining asosiy manbalari har xil bo‘lib, ularning eng muhimlari 
qo‘yidagilardir. Sanoat va maishiy kommunal xo‘jalik korxonalaridan 
hamda davolash – sog‘lomlashtirish va boshqa tashkilotlardan 
chiqadigan iflos aqova suvlar; yuvuvchi sintetik moddalar; rudali va 
rudasiz 
qazilma 
boyliklarning 
qazib 
olinishidagi 
chiqindilar; 
chorvachilik fermalari va komplekslaridan oqib chiqadigan iflos suvlar; 
qishloq xo‘jalik ekinlarini so‘g‘orish natijasida vujudga kelgan aqova – 
tashlandiq va zovur suvlari va hakozalar. Suvning ifloslovchi bu 
manbalari orasida eng muhim o‘rinni sanoat ishlab chiqarishidan hosil 
bo‘lgan va maishiy kommunal xo‘jalikdan chiqqan oqova suvlar 
egallaydi. Chunki sanoat chiqindi suvlari tarkibida tirik organizm uchun 
xavfli bo‘lgan har xil kislotalar, fenollar, vodorod sulfati, ammiak, mis, 
rux, simob, irioned, mishyak, xrom va boshqa zaharli moddalar, yog‘, 
neft mahsulotlari hamda har xil biogen moddalar mavjud bo‘lib, ular 
sanoat korxonalarida ishlatiladigan oqova suvlar bilan birga daryo, ko‘l 
va suv omborlari borib qo‘shiladi. Sanoat korxonalaridagi chiqindi 
suvlar paydo bo‘lishiga ko‘ra o‘ch guruhga bo‘linadi. 
Birinchi guruhga chiqindi suvlarga suvni texnologik jarayonda 
reagent sifatida ishlatish oqibatida paydo bo‘ladigan suvlar kiradi. Bu 
suvlar texnologik jarayonda reagent sifatida ishlatish oqibatida paydo 
bo‘ladigan suvlar kiradi. Bu suvlar texnologik jarayonda qatnashganda 
zararli moddalar bilan ifloslanadi. 
Ikkinchi guruhga agregatlar va apparatlarni sovitishda hamda 
qo‘shimcha operatsiya va jarayonlarda qatnashish oqibatida paydo 
bo‘ladigan chiqindi suvlar kiradi. 
Uchinchi guruhga yordamchi xo‘jaliklar, qo‘shimcha sexlar, 
omborlar, transport vositalari va hakozalardan paydo bo‘ladigan chiqindi 
suvlar kiradi.