O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

Videoadapter
- tasvir to`g`risidagi ma`lumotlar saqlanadigan xotiraning
muayyan qismini monitorda aks ettiruvchi signalni, hamda sinxronizasiya
signallarini gorizontal (satrli) va vertikal (ustun bo`yicha) taqsimlab, shakllantiradi.
Eng birinchi SHKlarda monitor vazifasida maishiy televizordan foydalanilgan 
bo`lsa, hozir esa kompyuterni juda quvvatli, kuchli grafik stansiyaga 
aylantiruvchilarga yetib kelindi. Bu vaqt ichida platalar va standartlarni bir
necha avlodi almashdi. Avvaliga MDA (Monocrome Display Adapter -
displeyning monoxrom adapteri) standarti paydo bo`ldi. MDA platasi ekranga
faqat alfavitraqamli axborotni chiqarishga qodir - hech qanaqa grafika va
ranglarni ta`minlay olmasdi. MDA o`rniga kelgan CGA (Color Graphics
Adapter - rangli grafika adapteri) nafaqat matnli, balki grafik rejimlarda ham
ishlar va mavjud bo`lgan o`n olti rangining to`rttasini ko`rsata olardi. 
Keyingi bosqichda EGA (Enhansed Graphics Adapter — yaxshilangan 
grafika adapteri) ekranda ko`rinadigan ranglarning sonini 64 rangli palitradan
16 ranggacha yetkazdi va ekranga chiqariladigan grafika sifatini ancha
yaxshiladi. EGA standarti paydo bo`lishi grafik dasturlar, jumladan Microsoft
Windows operatsion sistemasi imkoniyatlarini kengaytirishga va mashhur
bo`lib ketishiga omil bo`ldi. Bugun ham foydalanib kelinayotgan VGA (Video
Graphics Array) eng muvaffaqiyatli videostandart hisoblanadi, biroq hozirgi
kunda u ham takomillashib, SVGA (Super Video Graphics Array) standartiga 
o`tdi. Agar CGA ning birinchi variantlarida ranglar palitrasi 262144 dan 256 

---

18 
xil rang chiqarishni ta`minlasa, keyingi VGA bilan to`g`ri keladigan platalar
paydo bo`ldiki, ularda ranglari bo`yicha farq 16.8 mlnni tashkil qiladi.
Klaviatura 
- foydalanuvchi tomonidan ma`lumotlarni kompyuterga 
kiritishga mo`ljallangan qurilmadir. Tugmachalar soni va joylashishi turli xil 
kompyuterlarda har xil bo`lishi mumkin, lekin ularning vazifasi o`zgarmaydi. 
IBM PC SHK klaviaturalari 2 xilda ishlab chiqariladi. Kichik - 83 ta va katta 
-101 ta tugmachaga ega bo`lgan klaviaturalar. Katta klaviatura ishlashga juda 
qulay. Klaviatura harflar joylanishi bo`yicha ingliz (QWERTY) va fransuz 
(AZERTY) standartlariga bo`linadi. Ba`zi hollarda kichik klaviatura - kichik 
razryadli klaviatura, katta klaviatura esa katta razryadli klaviatura deb ham
yuritiladi. SHKning imkoniyatiga qarab kichik klaviaturaning 83, 89 tugmali
variantlari respublikamizda keng tarqalgan. Katta klaviaturalarning 101, 104,
107,109 tugmali standart variantlari bor. Katta klaviaturalarning multimediali
variantlar ham bo`lib, ularda 108-124 tagacha tugmachalar bor.