Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

QISQA MUDDATLI BOSHQARUV MEXANIZMLARI
Bu mexanizmlarga asosan reflektor yo’l bilan vujudga keladigan quyidagi
reaksiyalar kiradi: 1) baroretseptor reflekslar (bosim retseptorlaridan yuzaga
keladigan reflekslar); 2) xemoretseptor reflekslar; 3) MNT ishemiyaga
uchraganda yuzaga chiqadigan reflekslar. Bu reflekslarning barchasi uchun xos
narsa ularning tez (bir necha lahzada) vujudga kelishidir.

---

Baroretseptor reflekslar.
Ko’krak qafasidagi tomirlar va bo’yin arteriyalari
devorada juda ko’p baro- yoki pressoretseptorlar joylashgan. Ular qon bosimi
oshib, tomirlar devorini cho;zganda qo’zg’aladi. Eng muhim baroretseptor
sohalarga aorta ravog’i, karotid sinus va o’pka arteriyasi kiradi. Aorta ravog’ida
joylashgan retseptorlardan markazga intiluvchi chin depressor nerv boshlanadi.
Karotid sinus retseptorlarini til-halqum nervining tarkibidagi sinokarotid nerv
MNT bilan bog’laydi.
Baroretseptorlarda hosil bo’lgan afferent impulslar uzunchoq miyaning
kardioingibitor va tomirlarni harakatlantiruvchi markazlariga yetib boradi. Bu
impulslar 
simpatik 
markazlarni 
tormozlab, 
parasimpatiki 
markazlarni
qo’zg’atadi. Natajada tomirlarni toraytiruvchi simpatik tolalar tonusi pasayib,
yurak urishi sonlari va kuchi kamayadi.
Baroretseptorlarni normal arterial bosim ham ta’sirlab turadi. Ulardan
MNTga boradigan impulslar uzluksiz ravishda depressor ta’sir ko’rsatadi. Qon
bosimi ko’tarilganda baroretseptorlardan MNTga intiluvchi impulslar soni
oshadi, tomirlarni harakatlantiruvchi markazning tormozlanishi kuchayadi.
Natijada tomirlar yana ham kengayadi. Rezistiv tomirlarning kengayishi
umumiy periferik qarshilikni kamaytiradi. Sigimli tomirlarning kengayishi
tomirlarning sig’imini oshiradi. Bularning har ikkisi ham qon bosimining
pasayishigaolib keladi.