|
95.
Parhez stoli №15 qaysi kasalliklarda buyuriladi:
Parhez taomlardan
odatiy ovqatlanishga o‘tish jarayoni, mazkur parhez ni oshqozon ichak
xastaliklariga chalinmagan bеmorlarga tavsiya etiladi
96.
Zaharlanishda
eng
ko'p
uchraydigan
nafas
olish
shikastlanishlariga kirmaydi:
Zaharlanish
— zaharli modda organizmga ogʻiz, meʼdaichak, nafas yoʻllari
orqali kirganda, teridan soʻrilganda, teri ostiga, orasiga, venaga yuborilganda
roʻy beradigan kasallik holati. Organizm faoliyatining izdan chiqishi bilan
kechadi. Z.ning yuzaga kelishi va kechishi zaharlovchi moddaning organizmga
qaysi yoʻl bilan kirganligiga, uning miqdori (dozasi), fizikkimyoviy holati (gaz,
eritma, chang va h.k.), shuningdek, organizmning umumiy ahvoli va tashqi
muhit omillariga bogʻliq, Odamlarda Z.ning oʻtkir va surunkali xili farq qilinadi.
Oʻtkir 3. tasodifiy va qasddan boʻlishi mumkin, ular zaharli moddaning
organizmga bir marta kuchli taʼsiri tufayli yuzaga kelib, hayotiy muhim
funksiyalarning izdan chiqishi bilan kechadi. Surunkali 3. zaharli moddaning
organizmga uzoq vaqt ozozdan taʼsir etishi oqibatida roʻy beradi; dorilardan
boʻladigan, shuningdek, kasbkorga aloqador Z.lar kuzatiladi. Turmushda 3.
kundalik hayotda uchrab turadi. Maye, pechka yoqish va gaz plitalaridan
foydalanish qoidalariga rioya qilinmaganda is yoki yoritish gazidan 3.; aynigan
ovqat isteʼmol qilinganda 3. (qarang
Ovqatdan zaharlanish
); alkogoldan 3.;
dezinseksiya, deratizatsiya va b. maqsadlar uchun ishlatiladigan ximikatlardan
3. Dorilardan 3. ular dozalanganda, yanglish ishlatilganda, notoʻgʻri
tayyorlanganda kelib chiqadi. Odamning nechogʻli qattiq zaharlanishi shu
doriga
organizmning
qanchalik
sezgirligiga
ham
bogʻliq
(qarang
Idiosinkraziya
). Kasbga aloqador 3. baʼzi korxonalarda xavfsizlik
texnikasi kridalari buzilib, qoʻrgʻoshin, simob, mis, mishyak birikmalaridan
zaharlanganda roʻy berishi mumkin. Tasodifiy va qasddan (mas, oʻzini yoki
birovni oʻldirish maqsadida) zaharlanish ham ajratiladi. Kuchli taʼsir etadigan
moddalar va dorilar notoʻgʻri saklanganda koʻpincha bolalar zaharlanib qoladi.
Shuning uchun zaharli dorilar bolalar boʻyi yetmaydigan joyda sakdanish kerak.
Kislota va ishqorlardan Z.da badanda qatgiq ogʻriq seziladi, lab va ogʻiz shilliq
pardasi kuyadi. Suv yutganda, toʻsh orqasi va osti ogʻriydi; odam qon aralash
qusadi. Ovqatdan zaharlangan kishi qornida ogʻriq sezadi, qusadi, ichi ketadi,
boshi ogʻriydi, boshi aylanadi, darmoni quriydi, qattiq zaharlangan boʻlsa,
hushidan ketadi, oʻlib qolishi ham mumkin. Alkogol dan Z.da mastlik, avval
qoʻzgʻalish, yuz kizarishi, alkogol hidi anqib turishi, soʻngra alahlash, yuzning
boʻzarishi, behushlik qayd qilinadi. Narkotik vauxlatuvchi doril ar (morfin,
barbital, fenobarbital va h.k.)dan Z.da mudrash, bosh aylanishi, quloq
shangʻillashi, qusish, tomir urishining sust va zaif boʻlishi, tirishish kuzatiladi.
Is
gazi
[uglerod (P)oksid] va yoritish gazidan zaharlanish shu gazlarning nafas
yoʻllari orqali kirishidan boʻladi. Belgilari; bosh ogʻriydi, quloq shangʻillaydi,
bosh aylanadi, bemorning darmoni quriydi, halloslaydi; pulsi susayadi, koʻngli
ayniydi va qusadi; qattiq zaharlanganda tipirchilaydi, hushidan ketadi, oʻlib
qolishi ham mumkin. 3. alomatlari xilmaxil boʻlib, u jigar, buyrak, qon,
markaziy va periferik nerv sistemasining qay daraja zararlanganiga bogʻliq.
Davo Z.ga sabab boʻlgan zaharli moddani iloji boricha organizmdan tezroq
chiqarish choralarini koʻrish, zaharli moddaning zaharini kesuvchi
ziddizaharlardan foydalanish, zaharlangan aʼzolar faoliyatini tiklashdan iborat.
Birinchi yordam: Z.ga gumon tugʻilganda darhol vrach chaqirish yoki bemorni
yaqin oradagi kasalxonaga olib borish kerak. Kislotalar (sirka essensiyasi, xlorid
kislota va h.k.)dan zaharlanganda kuydirilgan magneziya bilan suv yoki suvning
oʻzini koʻp ichirib, qustiriladi. Bemor behush yoki kollaps holatida boʻlsa,
qustirish yaramaydi. Ishqorlar (novshadil spirti)dan zaharlanganda 3% sirka (1
stakan suvga 1 choy qoshiq) qoʻshilgan limonli suv ichirib qustiriladi. Soʻngra
bir boʻlak muz yuttirib, sovuq qaymoq yoki sutni choy qoshiqlab ichiriladi, xom
tuxum, bir boʻlak sariyogʻ yuttiriladi; toʻsh ostiga muzli xalta, qoʻloyoqqa grelka
qoʻyiladi. Ovqatdan zaharlanganda meʼda yuvilgandan keyin qorin va
qoʻloyoqqa grelka qoʻyiladi. Koʻplab issiq ichimlik, quyuq kofe ichiriladi.
Alkogoldan zaharlangan kishiga ehtiyotkorlik bilan novshadil spirta hidla tiladi,
meʼdasini yuvgach, surgi beriladi, soʻngra bir stakan suvga novshadil spirtidan
3—5 tomchi qoʻshib ichiriladi. Boshiga muzli xalta qoʻyiladi. Koʻp choy yoki
quyuq kofe ichiriladi. Narkotik va uxlatuvchi dorilardan zaharlanganda meʼdani
yuvgach, bemorni bir oz yurgizish, ustidan sovuk, suv quyib, keyin issiq suvga
tushirish, badanini issiq tutish, ishqalash, nafas toʻxtab qolganda sunʼiy nafas
oldirish kerak. Is gazi va yoritish gazidan zaharlanganda sof havoga olib chiqib,
novshadil spirti hidlatish, sunʼiy nafas oldirish, badanini ishqalash, achchiq
choy, quyuq kofe ichirish kerak. Hayvonlar zaharli oʻt, buzilgan yemxashak
yeganda, ogʻziga zaharli moddalar tushganda va zaharli gaz bilan nafas olganda
zaharlanadi. Zaharlangan hayvon boʻshashadi, soʻlagi oqadi, ichi ketadi, nerv
sistemasining faoliyati buziladi. Birinchi yordam: meʼdasi yuviladi, goʻshtxoʻr
hayvon va choʻchqalarga qustiruvchi dori beriladi, surgi ichiriladi. Hazm yoʻlida
zaharning soʻrilishini sekinlatish uchun adsorbsiyalovchi dorilar beriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
