Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

3.Oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish sanoatida
biotexnologiyaning roli
Biotexnologiyaning rivojlanishi nafaqat an’anaviy biotexnologik jarayonlarning 
takomillashuvi, samaradorligining oshishi va avtomatlashtirilishi bilan balki, batamom yani
jarayonlarni ishlab chiqarish bilan ham belilanadi.
Yani jarayonlarni ishlab chiqish deganda avvalo quyidagilar inobatga olinadi: ovqatlanish 
mahsulotlarini ishlab chiqarish (oqsillar, amino va origanik kislotalarni, vitaminlar va 
fermentlarni olish uchun achitqilar, suv o’tlari va bakteriyalarni ken ko’lamda etishtirish); 
qishloq xo’jaligi o’simliklarining mahsuldorligini oshirish (in vitro to’qimalari asosida o’simlik 
turlarini saralash; bioinsektistidlar).
Shunday qilib, biotexnologiya mohiyati jihatidan bakteriyalar, hayvonlar va o’simliklar 
xujayralarining metabolizmi va biosintetik imkoniyatlaridan foydalanib, o’ziga xos maxsus 
moddalarni ishlab chiqarishdan boshqa narsa emas.
1978 yilda tashkil etilgan Evropa biotexnologiya federastiyasining ta’rificha, 
biotexnologiya biokimyo, mikrobiologiya enetika va kimyoviy texnika bilimlari va uslublarini 
qo’llash asosida texnologik jarayonlarda mikrooriganizmlar va xujayralarning xossalaridan 
foydali tomonlarini ajratib olish imkonini beradi. U oson olinadigan va yanilanadigan resurslar 
yordamida insonning hayoti va farovonligi uchun muhim bo’lgan moddalar va birikmalarni
olish imkoniyatini yaratadi.
Sanoat miqyosida shunga o’xshash texnologiya bioindustriya hisoblanadi (jadvala 
qarang). Ovqatlanish mahsulotlarni etishmovchiligi va oqsil kamyobligi kabi muammolarni hal 
qilish uy hayvonlarini boqish uchun muhim komponent hisoblangan aminokislotalarni ishlab 
chiqarish tannarxini pasaytirish hisobidan, bir hujayralilar oqsilini olish uslubini ishlab chiqish, 
parafinlar yoki boshqa xom ashyolarni (stellyuloza, arosanoat yoki qishloq xo’jalik chiqindilari, 
oqar suv) qayta ishlash, hamda o’simliklarni yuqori samarali turlarini tanlash yo’li hisobidan 
biotexnologiya yordamida amala oshiriladi. Istiqbolda rekombinat DNK usullari asosida 
biotexnologiya o’simlik oqsillari sintezini o’zlashtirish va sun’iy fotosinteza va azotli 
fiksastiyalashga erishishiga imkoniyat yaratadi (yordamlashadi).
1-jadval