O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

IUDAIZMNING AQIDALARI.
1-aqida: Yagona xudo Yaxve (Iegova)ga sig‘inish, unga iymon keltirib 
e‘tiqod etish to‘g‘risidagi ta‘limot. 
2-aqida: Xudo Yaxve Isroil davlatini Er yuzidagi jannat qilib yaratgan va 
Yahudiy millatini oliy irq, tanlab olingan mumtoz millat qilib yaratgani 
to‘g‘risidagi ta‘limot. Shu-ningdek Yahudiy xalqi xudoning eng sevgan bandasi 
ekaniga ishonishdir. 
3-aqida: G‘oyib bo‘lgan payg‘ambarlar madhining Er yuziga yana qaytib 
kelishi, uning yomon odamlarni jazolashi ming yil davom etadigan adolatli jamiyat 
yaratish to‘g‘risidagi ta‘limotlaridir. 
Iudaizm o‘rta asrlarda o‘zining eski mazmunini saqlab qolgan holda biroz 
o‘zgargan. XI-XII asrlarda iudaizmda hukmronlik qilgan ravvinlar uning ko‘p 
tomonlarini qayta ishlab chiqdilar. O‘rta asrning ko‘zga ko‘ringan faylasuflaridan 
biri bo‘lgan ravvin Maymond iudaizmning 13 ta asosiy aqidasini tuzib chiqdi. Bu 
aqidalar quyidagilardan iborat: 1) olamni yaratuvchi xudo bor; 2) u bitta; 3) u 
jimsiz; 4) u ibtidosiz; 5) faqat xudoning bir o‘ziga sig‘inish kerak; 6) tabiiy sir - 
haqiqat; 7) Muso payg‘ambarlarning eng ulug‘i; 8) tora (tavrot), ya‘ni injilning 
birinchi besh kitobi Musoga xudo tomonidan berilgan; 9) Musoning qonunlarini 
boshqa qonunlar bilan almashtirib bo‘lmaydi; 10) Koinot xudoning irodasi bilan 
boshqariladi; 11) yaxshilarga yaxshilik, yomonlarga jazo bor; 12) Isroilga haloskor 
keladi; 13) o‘lganning tirilishi haqiqat. 

---

42 
Maymond yozgan bu 13 ta aqida orqali iudaizmning yanada kuchaytirish, 
uning feodalizm manfaatlarini kuchliroq himo-yachisiga aylantirish, dinni 
shakkoklik va kufrlardan himoya qilish iudaizmni zamonaviy qilishga urinish edi. 
Yangi aqidalarda iudaizmning haloskorlik vazifasini kuchaytirish ham maqsad 
qilib olingan. 
Bu aqidalarda Yahudiylarning o‘z milliy dinlarida mustahkam turishlariga 
da‘vat qilish ham ko‘zda tutilgan edi. 
4-aqida: Oxirat mavjudligiga ishonish. 
Tavrot rivoyatlariga ko‘ra, xudo butun olam, undagi jonli va jonsiz 
narsalarni olti kunda yo‘qdan bor qilib yaratgan. Jumladan, xudo Adam va Eva 
(erkak va ayol) odamlarni ham loydan yaratib o‘z ruhidan jon ato etgan, ular 
dastlab jannatda yashashgan. So‘ngra ular shaytonning gapiga kirib jannat tartibini 
buzishib, gunoh qilishgan, xudo ularni jannatdan haydab yuborgan. Dastlabki 
odamlar gunohkor bo‘lgani uchun ulardan tarqalgan bolalar ham tug‘ma gunohkor 
bo‘ladilar, cho‘qintirish marosimi o‘tkazilib boladagi tug‘ma gunoh yuvib 
yuboriladi, degan tasavvurlar iudaizmda keng tarqalgan, keyin bu tasavvurlar 
xristianlarga ham o‘tib qolgan.
Iudaizmda bir qator marosimlar mavjud, Yaxve bandalari o‘z diniy 
ibodatxonlarini ―studiya‖lar deb ataydilar, ular, asosan, diniy adabiyot, pand-
nasihatlarni o‘qib o‘rganadilar. 
Iudaizmdagi rasm-rusumlarning tartiblari, ijozat va taqiqlar, grajdanlik, 
oilaviy, turmush, nikohga oid ko‘rsatmalar, asosan, Talmud to‘plamida bayon 
qilingan. Unda 613 ta toat-ibodat, urf-odatlar ko‘rsatilgan. Masalan, xatna qilish 
qoidasi, ro‘za tutish tartiblari, janoza, dafn qilish, marhumning xotirasiga 
bag‘ishlangan marosimlar, chorvachilik, dehqonchilik, hunarmandchilik, 
savdogarlik sohalaridagi udumlar va boshqa muhim hayotiy marosimlar xususidagi 
fikrlar bayon qilingan. 
Masalan, ro‘za tutgan yahudiy tuxum, sut, go‘sht iste‘mol qilmaydi. Azador 
kishi qora kiyadi. Azador erkaklar qirq kungacha soqollarini oldirmaydi. Zino 
yo‘liga kirgan ayol jazolanadi, hatto u diniy jamoadan haydaladi. 

---

43