Qiziqarli kimyo

2.10. GALOGENLAR TO G 1 RISIDA BILASIZM I?
2.10.1. ... “ galogen” yunoncha so‘z bo‘lib, “galos” (tuz) va “genodos” 
(tu g ‘dirish) s o ‘zlaridan kelib chiqqan. D em ak, galogen “tuz 
tug1 diruvchi” deganm a’noni bildiradi.
2.10.2.... galogenlarkushh oksidlovchi bo1 lb, ulaming elektromanfiyli- 
gi eng yuqondir.
2.10.3. “ftor” yunonchaso‘z bo‘lib, manosi “buzuvchi”, “xloros” esa yashil 
demakdir. 1816-yili A. Amper birinchi gazga ftor deb nom bergan.
2.10.4.... xlomi birinchi bo1 lib, shved olimi K.Sheele 1774-yilda, ftomi 
esa fransuz kimyogan Muaasan 1886-yilda kashf etgan.
2 .1 0 .5 ... ftor va xlor zaharli gazlardir. Ular bilan nafas olinganda odam 
qattiq zaharlanadi. Ftor bilan zaharlanganda, unga qarshi ammiak gazi 
bilan nafas olish lozim.
62

---

2.10.6.... Ftor suv bilan shiddatli reaksiyaga kinshadi, xlor esa suv­
da erib “xlorli suv” hosil qiladi. Xlorli suvning tarkibi xlorid kislota 
(HCl) bilan gipoxlorid kislotadan (HCIO) iborat. Gipohlorid kislo­
ta beqaror m odda b o ‘lib, tezda parchalanadi va atom ar kislorod 
chiqaradi. U ranglarni yem inb, to ‘qimalami oqartiradi.
2.10.7. ... ftor metalmaslar orasida eng faoli bo‘ lib, nam sharoitda shi- 
shani yemiradi. Uning atmosferasida oltingugurt, fosfor, kremniy tez­
da yonib ketadi.
2.10. 8 .... ftorid kislota parafin surtilgan shisha idishlarda, qo‘rg‘oshin, 
platina yoki maxsus plastmassa idishlarda saqlanadi.
2.10.9. ... xloming natriyli birikmasi bo‘ lgan osh tuzi tabiatda keng tar- 
qalgan.
2.10.10.... tish email tarkibida 0,01% ftor mavjud. Agar ichimlik suvi 
tarkibida ftorning miqdori lml/1 dan kam yoki ko‘p bo'lsa, tishning 
turli xil kasalliklari kelib chiqadi.
2.10.11.... bo‘ qoq kasalimng kelib chiqishiga sabab, ovqat yoki suvning 
tarkibida yod moddasinmg yetarli bo'lmasligidir. Bu kasallik tog‘ li 
hududlarda yashovchi odamlarda ko‘proq uchraydi, chunki bunday 
joy laming suvi toza va o ‘ta yumshoq bo‘lib, yod birikmalari unda 
juda kam bo‘ladi.
2.10.12....