Alishe r navoiy nom idagi sam arqand davlat uni versiteti

3-sxema.Tasavvuf ta`limotining tarqalishi 

---

54
o`tkazilgan tajriba-sinovlar natijasi shundan dalolat beradiki, ko`pchilik talabalar 
shariat va tariqat tushunchalarning mazmun-mohiyatini, umumiyligini va ular 
o`rtasidagi farqlarni farqlay olmaydilar. 
Bo`lajak boshlang`ich sinf o`qituvchilarida shariat va tasavvuf va ularning 
jamiyatimizdagi o`rni va ahamiyati xususida atroflicha tasavvurni shakllantirish 
ularning ma'naviy dunyoqarashini tarkib toptirishda beqiyos ahamiyat kasb etadi. 
Ma'naviyatimizga oid boy materiallarni talabalar tomonidan tez va oson 
uzlashtirilishi va ularning hotirasida uzoq vaqt saqlanishiga erishish maqsadida 
individuallashtirilgan o`qish texnologiyasidan foydalanish asqotadi. Bunda har bir 
talaba, har bir kichik gomogen guruh o`q uv vositalari (kitoblar, ilmiy-metodik 
jurnallar, konferentsiyalar materiallari, gazetalar, kompyuter va h.k.)yordamida o`z 
imkoniyatlari, qobiliyatlari darajasida mustaqil ishlash orqali shariat va tasavvufga 
oid materiallarni yig`ishga jalb qilindilar, so`ngra to`plangan barcha materiallar 
akademik guruh talabalari tomonidan mustaqil tarzda o`rganildi. Shariat va 
tariqatning mazmunini umumlashtirishda va bir tizimga keltirish jarayoni 
talabalardan yetarli intellektual salohiyatni talab etishi munosabati bilan biz 
talabalar faoliyatiga, ular bildirgan fikr-mulohazalarga tuzatish kiritish yoki ularni 
qullab-quvvatlab boshqalarga tavsiya qilishda har bir talabaning shaxsiy 
xususiyatlarini hisobga olishga harakat qildik.
Ma`lumki taqqoslash –narsalar va hodisalarga tafovut hamda o`xshashlikni, 
tenglik va notenglikni topa olishda ifodalanidigan fikirlash operatsiyasidir. 
K.D Ushinskiy
o`quv materialini tushinib olish jarayonida taqqoslashning 
muhim ahamiyatga ega ekanligini ta`kidlab, bunday degan edi; “… taqqoslash har 
qanday tushinish va fikrlashning negzdir.Dunyodagi hamma narsani faqat 
taqqoslash vositasidagina bilib olamiz” [48]. 
Quyida shariat va tarikatning o`zaro munosabatini qiyosiy o`rganishga oid 
materiallarni keltiramiz. 
Yuqorida 
keltirilgan 
materiallardan 
ko`rinadiki, 
tasavvuf 
tadrijiy 
taraqqdiyotga ega bo`lgan ta'limot bo`lib, u axloqiy qoidalar, turmush tarzi

---

55
talablari yigindisi sifatida paydo bo`lgan va islomiy tasavvuf maqomini olgan. U 
islomiy qadriyat sifatida insonni poklanishga, mehr-shavqat, himmat va mardlik 
kabi fazilatlarni egallashga da'vat etadi. Boshqacha aytganda, tasavvuf o`z 
ijtimoiy-siyosiy qarashlarini shariatdan olgan.