Mehnat muhofazasi

5.3. Xavfsiz va zararsiz mehnat sharoitlarini yaratish
Xavfsiz va zararsiz mehnat sharoitlari quyidagilar: mos texnologiya,
ish tartibi, ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish, qulay ish sharoitlari,
xomashyolar, yarim mahsulotlar, ish o‘rinlarini tashkil qilish, jihoz va
himoya vositalaridan oqilona foydalanish, xavfsizlik talablarini bajarish,
kasbiga qarab tanlov o‘tkazish, ishchilarni o‘qitish, texnik-me’yoriy
hujjatlarga xavfsizlik vositalarini kiritish kabilar bilan ta’minlanadi.
Texnologik jarayonlarni loyihalash, tashkil etish va o‘tkazishda xavfsizlik
talablari oldindan nazarda tutilmog‘i shart. Buning uchun ishlab
chiqarishda zararli ta’sirlarning oldini olish, ishdagi ketma-ket

---

44
jarayonlarni o‘zgartirish, ishlab chiqarishni avtomatlashtirish hamda
masofadan turib boshqarishni qo‘llash gi podinamiyaga e’tibor berish,
ishni oqilona tashkil etish, shu bilan bir qatorda, og‘ir mehnatni
chegaralashni hisobga olish kerak. Shuningdek, o‘z vaqtida ishlab chiqarish
xavfsizliklari to‘g‘risidagi ma’lumot, jarayonni boshqarish va nazorat qilish
tizimi, o‘z vaqtida chiqindilarni zararlantirish, chiqarib tashlashga xavf
va zarar tug‘diruvchi manbalarga alohida e’tibor qaratish kerak.
Ish xonalari qurilish me’yori va qoidalariga (QM va Q) mos kelishi
kerak. Xonalar va ish joylarida xavfli va zararli ta’sirlar darajasi me’yoriy
ko‘rsatkichlardan yuqori bo‘lmasligi shart. Ishlab chiqarish maydonlari
QM va talablariga va davlat nazorat tashkilotlari tasdiqlagan qoidalariga
javob berishi zarur. Ishlab chiqarish jihozlari Davlat standartiga hamda
ish joylari yetarli holda yoritilgan bo‘lishi shart.
Masala:
1. Måhnat sharoiti holati asosida ishlarning og‘irligi bo‘yicha
katågoriyalarini aniqlash quyidagicha bajariladi:
I
og‘ir
= (X 
omil
+ 

xi (6 -X 
omil
/ (n-1)* 6 ) )* 10
Bu yårda: I
og‘ir 
– ish joyidagi måhnat og‘irligini intågral baholash.
X
omil
– yuqori ball olgan ta’sir qiluvchi omil.

– biologik ta’sir qiluvchi omillar yig‘indisi.
n- måhnatga ta’sir qiluvchi omillar soni.
Måhnat davomiyligi 8 soat.
Ish joyida 5 xil biologik, kimyoviy omillar bo‘lib, ular 3, 3, 4, 5, 6 ball
bilan baholangan. Butun småna davomida ta’sir etadi (480 
man
).
I
og‘
= (6+ (3+3+4+5) /5) * (6-6/6)* 10 = 60
Bu måhnat katågoriyasi bo‘yicha bålgilangan jadval asosida 6-katå-
goriyaga kiradi, yuqori maosh to‘lanadi.
Måhnat og‘irligi
katågoriyasi
Måhnatga ta’sir
qiluvchi omillar
(X
o‘rt
)
Måhnat og‘irligining
intågral baholanishi
I
og‘ir
I
II
III
I V
V
V I
1 ãà÷à
1.1... 2.0
2.1... 3.0
3.1 ...4.0
4.1 ...5.0
5.1... 6.0
18 ãà÷à
19.7 ... 33.0
34.4 ... 45.0
45.7 ... 53.0
53.9 ... 58.5
58.9 ... 60.0