O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi à. Rafiqov, H. Vahobov, A. Qayumov, Sh. Azimov amaliy geografiya

53-§. O‘ZBEKISTON JAHON SIYOSIY
VA IQTISODIY XARITASIDA
O‘zbekiston Respublikasi O‘rta Osiyoning markazida joylash-
gan bo‘lib, hududi shimoli g‘arbda Orol dengiz va Ustyurt platosi-
dan, janubda Afg‘oniston bilan Amudaryogacha, sharq va janubi
sharq tomonlarda Tyan-Shan va hisor—Oloy tog‘larigacha cho‘-
zilgan.
hududining eng muhim jihatlaridan biri shundan iboratki, bu
yerda qorli cho‘qqilar, baland tog‘ muzliklari, katta vodiylar, keng
vohalar bilan birga bepoyon cho‘l va qir-adirlar mavjud.
O‘zbekistonning maydoni 448,9 ming kv. km, shuning to‘rtdan
uch qismini tekisliklar va platolar, qolgan to‘rtdan bir qismini
139
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tog‘oldi hududlari va tog‘lar tashkil etadi. hududning katta qismi-
da mo‘tadil iqlim, faqat chekka janubida subtropik iqlim hukmron.
O‘zbekistonning makrogeografik o‘rni noqulay. U Dunyo
okeanidan ancha uzoqda, materik ichkarisida joylashgan. Dunyo
okeaniga chiqish uchun shimol tomonda Qozog‘iston va Rossiya
(Novorossiysk, Naxodka), Latviya (Klaypeda) portlari, janubi
g‘arb tomonda Fors ko‘rfazidagi (Bandyr-Abbos) portga
Turkmaniston va Eron hududlari orqali avtomobil va temiryo‘llar-
da borish mumkin. Undan tashqari Qirg‘iziston va Xitoy hudud-
lari orqali (Toshkent—Andijon—O‘sh—Ergashtom—Qashqar—
Tinch okean) Tinch okeanga, Afg‘oniston va Pokiston hududlari
orqali hind okeaniga chiqish imkoniyatiga ega. Ammo oxirgi
yo‘nalish to‘g‘risida Afg‘onistondagi siyosiy vaziyat yanada yaxshi-
langandan keyingina so‘z yuritish mumkin.
O‘zbekistonning mezogeografik o‘rni ham makrogeografik
o‘rniga o‘xshab ketadi. Shu bilan birga mamlakatning mikro-
geografik (ya’ni O‘rta Osiyo mintaqasidagi) o‘rni qulay deb
baholanadi. O‘zbekiston O‘rta Osiyo mamlakatlari o‘rtasida joy-
lashgan, shuning uchun uning hududi boshqa mamlakatlar uchun
ko‘prik vazifasini bajaradi 
(30-rasm)
.
O‘zbekiston xilma-xil tabiiy, ayniqsa, mineral resurslarga boy
mamlakat. U O‘rta Osiyo mamlakatlari ichida iqtisodiy jihatdan
eng rivojlangan davlatdir. Unda sug‘orma dehqonchilik va u bilan
bog‘liq paxtachilik, ipakchilik va qorako‘lchilik yuqori darajada
taraqqiy etgan. Shu sababli, O‘zbekiston paxta, pilla yetishtirish
hamda qorako‘l teri tayyorlash bo‘yicha jahon mamlakatlari orasi-
da yuqori o‘rinlarni egallab kelmoqda.
O‘zbekiston rivojlangan sanoat majmuiga ega. Sanoat tar-
moqlari ichida elektroenergetika, yoqilg‘i sanoati, mashinasozlik
(traktorsozlik va qishloq xo‘jaligi mashinasozligi, avtomobilzoslik),
kimyo va neft-kimyosi, qurilish materiallari, yengil va oziq-ovqat
sanoati katta ahamiyatga ega.
O‘zbekistonda 2005-yilda 3,0 mln tonna ko‘mir, 5,4 mln
tonna neft, 60 mlrd kub m tabiiy gaz qazib olindi, Tabiiy gazning
deyarli 20 foizi eksport qilinadi. Mamlakatimiz dunyoda oltin,
kumush, qo‘rg‘oshin, rux, mis va uran rudalari qazib olishda ham
yuqori o‘rinlarni egallaydi.
O‘zbekiston kimyoviy xomashyo resurslari (osh va kaliy
tuzlari, fosforlar), bezak toshlari (granit, marmar) va qurilish
140
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

141
30-rasm.
Markaziy 
Osiyo 
davlatlari.