O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
 
Konstruktlarning paydo bo‘lishi va ularning tiplari 
Konstruktlar shakllanishining umumiy usuli shundan iborat-ki, unga ko‘ra 
ularning tashkil topishi uchun uch element zarurdir. Bu elementlardan ikkitasi 
o‘xshash, uchinchisi esa ulardan farqli bo‘lishi kerak. Ikki elementning o‘xshashlik 
belgisi – o‘xshashlik qutbini, ularning uchinchi elementga qarama-qarshi belgisi 
esa kontrast qutbni shakllantiradi. Bu erda elementlar – olamdagi mavjud narsalar 
va ob’ektlar. Ob’ektlar turli xil xususiyatlarga ega bo‘lib, ularni tushunish sub’ekt 
tomonidan tanlangan konstruktga bog‘liqdir. 
Konstruktlar uch turga bo‘linadi:
 
1)
cheklangan;
2)
konstellyator;
3)
propozitsional.
CHeklangan konstrukt – elementlarni faqat konstruktning o‘z ichidagina 
tushuntirishga imkon beradi. Misol uchun, agar bu – kitob bo‘lsa, demak bu faqat 
kitobdir. 
Konstellyator konstruktlar – uning elementlari bilan bog‘liq qanchadir 
miqdordagi alternativalarni qayd etadi. Bu turdagi konstruktlar stereotip tafakkurni 
ta’minlaydi: ”agar bu kitob bo‘lsa, u holda u bir qancha sahifalar va matnlardan 
iborat bo‘lib, ustida muqovasi bo‘ladi”. 
Propozitsional konstruktor alohida xususiyatlarni boshqa elementlarga tegishli 
hisoblamaydi. SHu konstruktor hisobiga ob’ektga nisbatan falsafiy yondashuv 
ifodalanadi: “Kitob – bu bilim manbai.