Tuzuvchilar

IJTIMOIY - IQTISOD
IY
 KARTOGRAFIYA fani bo‘yicha: 
Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyani ta’rifi, predmeti, metodi, maqsadi va vazifalari. Fanlar 
tizimidagi urni. Ukuv rejasidagi boshqa fanlar, chunonchi ijtimoiy-iqtisodiy geografiya, iqtisodiy 
statistika, umumiy kartografiya, matematik-kartografik modellashtirish bilan aloqasi. Geografik 
tadqiqotlarda va inson xujalik faoliyatida ijtimoiy- iqtisodiy mavzudagi xarita va atlaslarni 
ahamiyati. Ijtimoiy-iqtisodiy xaritalar mavzuli xaritalarni turi sifatida, ularni geografik xaritalar va 
atlaslar sistemasida tutgan o‘rni. Xaritalarni maqsadi, masshtabi, qoplagan maydoni va mazmuni 
bo‘yicha tasnifi. Ijtimoiy-iqtisodiy xaritalarni tuzishda umumiy kartografiyani roli. Zamonaviy 
ijtimoiy- iqtisodiy kartografiyani vazifalari. O‘zbekistonda va ayrim xorij mamlakatlarida 
ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyani rivojlanishi, ijtimoiy-iqtisodiy xaritalarni qo‘llash doiralarini va 
mavzularini kengaytirish. Kompleks xaritalashtirishni rivojlanishi va ijtimoiy- iqtisodiy 
mavzudagi xarita va atlaslarni yaratish. Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiya ilmiy markazlarining 
shakllanishi. O‘zbekistonda ijtimoiy- iqtisodiy kartografiyaning rivojlanishida O‘zbekiston Milliy 
universitetining roli. Ijtimoiy-iqtisodiy xaritalarni tuzish uchun foydalaniladigan asosiy manbalar, 
ularni yigish va Baholash hamda ularga qo’yiladigan talablar. Statistik manbalar. Adabiy-
geografik manbalar. Kartografik va aerokosmik materiallar. Statistik tadqiqotlar. Xaritalarni tuzish 
uchun manbalarni kayta ishlash. SHartli belgilar va ularni vazifalari. Belgilarni turlari va ularni 
bir-biridan farklanishi. Kartografik semiotika. Belgilar usuli. Nuqtalar usuli. Areallar usuli. 
Miqdorli fon usuli. Sifatli fon usuli. Harakatdagi belgilar usuli. CHiziqli belgilar usuli. 
Kartogrammalar usuli. Kartodiagrammalar usuli. Izoliniyalar usuli. Har xil usullarni birga qo‘shib 
ishlatish. Ijtimoiy- iqtisodiy xaritalarni yaratish metodlari. Xaritani dasturini ishlab chikish. 
Xaritalarni tuzish uchun manbalarni tanlash va Baholash. Geografik asosni tayyorlash. Xaritalarni 
mazmunini ishlab chikish. Tasvirlash usullarini tanlash. Miqdor va sifat tavsiflarni aniqlash. 
Legendalarni ishlab chiqish. Xaritalar uchun matnlar. Generalizatsiya prinsiplari va metodlari. 
Miqdor va sifat tavsiflarni umumlashtirish. Xaritalarni tuzish texnologiyasi. Manbalardan xaritani 
mavzuiy mazmunini xaritani mualliflik orginaliga utkazish. Xaritalarni ishlab chikishdagi bir-
biriga muvofiklik va ketma-ketlik. Xaritaga olish ob’ekti sifatida axoli va uni xususiyatlari. 
Xaritalarni turlari va tiplari. Kursatkichlar va tasvirlash usullari, generalizatsiyani kullash. Axoli 
xaritalarini tuzishda statistik, kartografik va aerokosmik manbalardan foydalanish. Axolini 
joylashishi va joylashtirish xaritalari. Axolini demografik, etnografik va ijtimoiy-iqtisodiy 
xususiyatlarini tavsiflovchi xaritalar. Sanoat va kurilish xaritaga olish ob’ekti sifatida. Xaritalarni 
turlari va tiplari. Kursatkichlar va xaritaga tushirish birliklari. Tasvirlash usullari. Tuzish 

---

14 
xususiyatlari. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi uchun tabiiy sharoit va tabiiy resurslarni 
Baholash xaritalari. Yerdan foydalanish xaritalari. Qishloq xo‘jaligining tarmoq xaritalari. 
Dexkonchilik va chorvachilik xaritalari. Agrosanoat kompleksini bir butun tavsiflovchi xaritalar 
tizimi va atlaslar. Qishloq va o‘rmon xo‘jaligi xaritalarini tuzishda aerokosmik manbalardan 
foydalanish. Xaritalarni turlari va tiplari. Transport turlari va ularni tavsiflovchi xaritalar. 
Transport-iqtisodiy aloqalar va rayonlashtirish xaritalari. Kursatkichlar va xaritaga tushirish 
birliklari. Ularni tuzish, transport xaritalarida generalizatsiya xususiyatlari. Umumiqtisodiy 
xaritalar, ularni ahamiyati va ijtimoiy- iqtisodiy xaritalar tizimidagi tutgan o‘rni. Umumiqtisodiy 
xaritalarni tiplari va mazmuni. Umumiqtisodiy xaritalarni tuzish xususiyatlari. Fan, maorif, 
madaniyat va axoliga xizmat kursatish xaritalari. Siyosiy mavzudagi xaritalar. Xaritaga olish 
ob’ekti va predmeti. Xaritalarni mavzui va mazmuni. Xaritalarni tuzish va taxrir kilish metodikasi. 
Dunyo, milliy, regional va shahar atlaslarida beriladigan ijtimoiy-iqtisodiy xaritalarni 
loyihalashtirish va tuzish xususiyatlari. Ilmiy- ma’lumotnoma, ilmiy-ommabop, ukuv va mavzuli 
atlaslarda ijtimoiy- iqtisodiy mavzudagi xaritalarni urni va roli. Tizimli yondashuv asosida 
ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatni xaritaga olishni rivojlanish istikbollari.