Mushtariybegim Boynazarova 4-kurs 405 guruh Mustaqil ish

Mushtariybegim Boynazarova 4-kurs 405 - guruh 
Mustaqil ish
didimiz, tushunchaimizga ko„ra turlicha nutqqa egamiz. Inson – jamiyatda tug„ilib voyaga 
yetadi, kamol topadi. Demak, insoniy til ham jamiyat bilan birgalikda rivojlanishdadir. Til 
ijtimoiy hodisa sifatida tabiiy hodisalardan ajralib turadi. Masalan, kishilarning tabiiy 
biologik xususiyatlari (ovqat eyishi, nafas olishi va h.) tabiat qonunlariga muvofiq, 
jamiyatga bog„liq bo„lmagan holda rivojlanib boradi. Ammo tilda so„zlashish va 
fikrlashish uchun kishilik jamiyati (sotsial muhit) bo„lishi shart. Til nasldan- naslga, 
avloddan-avlodga o„tadigan irsiy hodisa emas, aksincha, til jamiyat taraqqiyotining 
mahsulidir. Agarda yosh go„dak kimsasiz orolga yoki hayvonlar orasiga tashlab qo„yilsa, 
u insoniy tildan bexabar bo„lib o„sadi (olimlar bunday tajriba o„tkazishgan yoki eslang: 
Maugli) yoki agar xitoy bolasi o„zbeklar orasida ulg„aya, tarbiyalansa, u faqat o„zbekcha 
so„zlab, ajdodi tilini bilmasligi mumkin. Lekin xitoy bolasining biologik belgilari (yuz 
ko„rinishi) irsiy holda o„zgarmaydi. Til va jamiyatning uzluksiz ta‟sirini tildagi argo, 
jargon, tabu va evfemizmlar yoki semantik o„zgarishlar misolida kuzatish mumkin. 14 
Tilimizda muayyan bir guruh kishilarni ishlatuvchi- 
“ko„kidan”, “soqqa”, “mullajiring”, 
“malak” , “shef”, “oqidan”, “kabutar” 
kabi so„z va tushuncha tilga, jamiyatga oid 
hodisalardir. Shuningdek, tabu va evfemizmlarning paydo bo„lishi ham, ijtimoiy tafakkur, 
aniqrog„i irim va e‟tiqodlar bilan bog„liq. Masalan, 
ilon - “arg„amchi”, pes – 
“oqarmoq” 
kabi qo„llashlar bu yomon hodisalarning oldini olish, irim bilan bog„liq 
bo„lsa, 
tug„moq- “yengil bo„lmoq”, “ko„zi yorimoq”, “o„g„il yo qiz ko„rmoq”; erga 
bermoq - “turmushga chiqramoq” (uzatmoq), “baxti ochilmoq” 
singari qo„llashlar etika ( 
madaniyat)ga daxldordir. Differensiya va integratsiya jarayonlari til taraqqiyotining o„ziga 
xos ijtimoiy qonuniyatlari hisoblanadi. Differensiya – tillarning bo„linishi, farqlanishi 
bo„lib, til doirasidagi sheva va lahjalarning yoyilishi, tarqalishidir. Differensiya natijasida 
tillar qardosh tillarga yoki dialektlarga bo„linib ketadi. Integratsiya esa, aksincha, sheva va 
dialektlarning qisqarib, adabiy tilga yaqinlashuvi,uyg„unlushvi hodisasidir. Demak, bular 
bir-biriga zid tushuncha bo„lib, differensiya tillar va dialektlar sonini ko„paytirsa, 
integratsiya ularni qisqartiradi. Har ikkala holat ham tilning