Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

SHartli(implikativ) hukm
ikki oddiy hukmning «Agar... unda» mantiqiy bog‗lamasi orqali 
birikishidan hosil bo‗ladi .SHartli hukmning mohiyatini aniqlash uchun zaruriy va yyetarli shart 
tushinchalarini farqlash zarur. Hodisaning zaruriy sharti deb ,uning mavjudligini ta‘minlaydigan 
holatga aytiladi.Agar hodisaning sharti zaruriy bo‗lmasa, hodisa ham bo‗lmaydi. Masalan: «Agar 
o‗simlik suvsiz qolsa, u quriydi». 
Hodisa uchun yyetarli bo‗lgan shart deb, har safar Shu shart bo‗lganda ,o‗sha hodisa 
kuzatiladigan holatga aytiladi. Masalan: «Agar yomg‗ir yog‗sa, unda uylarning tomi xo‗l bo‗ladi». 
SHartlar «etarli, lekin zaruriy bo‗lmagan», «zaruriy lekin etarli bo‗lmagan», «zaruriy va etarli» 
bo‗lishi mumkin. Masalan: N sonining ikki va uchga bo‗linishi uning oltiga bo‗linishi uchun zaruriy 
va yetarli shart hisoblanadi. N soning ikkiga bo‗linishi ,uning oltiga bo‗linishi uchun zaruriy,lekin 
yetarli bo‗lmagan shartdir. N sonining unga bo‗linishi uchun yetarli, lekin zaruriy shartdir. 
SHartli hukm tarkibida asos va natija qismlari farqlanadi. SHartli hukmning «Agar » va 
«unda » so‗zlari oralig‗idagi qismi –asos, «Unda» so‗zidan keyingi qismi –natija deb ataladi. «Agar 
yomg‗ir yog‗sa, unda uylarning tomi xo‗l bo‗ladi» hukmida «YOmgir yog‗sa » hukmi asos, 
«uylarning tomi xo‗l bo‗ladi » hukmi–natija hisoblanadi. 
SHartli (
implikativ )
hukmlar «agar unda» mantiqiy bog‗lamasi (→) belgi bilan 
ifodalanadi. Hozirgi zamon mantiq ilmida esa ( 

) simvoli bilan belgilanadi .Bu simvollar moddiy 
implikatsiya belgisi deb ataladi. SHartli hukm esa implikativ hukm deb yuritiladi. Implikativ 
hukmning asosi –antetsedent, natijasi-konvekvent deyiladi . Implikativ hukm antetsedent –chin 
,konsekvent –xato bo‗lgan holatdan boshqa hamma ko‗rinishlarda chin bo‗ladi: 
p 
q 
P → q 
CHin 
CHin 
Xato 
Xato 
CHin 
Xato 
CHin 
Xato 
CHin 
xato 
chin 
chin