Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Hayotning paydo bo‗lishi haqidagi falsafiy optimizm.
Hayotning paydo bo‗lishi 
muammosi ustida bosh qotirar ekan, inson ortiqcha optimizm namoyish etishi va o‗zining 
haqiqatning tagiga etish qobiliyatiga haddan ortiq ishonishi ham, muammoning murakkabligi 
qarshisida o‗z ojizligini tan olishi ham mumkin. Bunday sharoitda XX asr boshida Amerika 
pragmatizmining taniqli namoyandasi Uilyam Jems (1842-1910) ta‘riflagan yondashuv o‗rinli 
bo‗lsa kerak. Uning ta‘biri bilan aytganda, «biz qor bosgan, quyunlar charx urayotgan tog‗lar 
orasida turibmiz. Qarshimizda ba‘zan tuman pardasi osha so‗qmoqlar namoyon bo‗ladi. Ular 
ishonchsiz bo‗lishi mumkin. Lekin biz bu erda harakatsiz turadigan bo‗lsak, muzlab qolishimiz ham 
hech gap emas; bordiyu soxta yo‗lni tanlasak, yiqilib o‗lishimiz mumkin; biz hatto chin yo‗l bor-

---

140 
yo‗qligini ham bilmaymiz. Xo‗sh, biz nima qilishimiz kerak? Tushkunlikka tushmasligimiz kerak! 
Hammasi yaxshi bo‗lishiga umid qilib, dadil harakat qilishimiz kerak!»
66
.
Agar biz cheksizlik hamda hal qilinayotgan vazifaning o‗ta murakkabligi qarshisida 
hafsalasizlik va harakatsizlikdan yuqorida zikr etilgan tamoyilni, mistika va ko‗r-ko‗rona 
ishonchdan aql dalillari va bilishning ilmiy yo‗lini ustun qo‗ysak, hayot hodisasini falsafiy anglab 
etish yo‗lidagi birinchi ishimiz, jonli deb nomlash mumkin bo‗lgan barcha narsalarning jonsiz 
narsalardan tubdan farqini aniqlash bo‗lishi lozim.