O„zbekiston respublikasi avtomobil yo„llari qo„mitasi toshkent avtomobil yo„llarini loyihalash, qurish va ekspluatatsiyasi instituti

Halqasimon chorraxalar.
Bir satxda kesishuvning eng xavfsiz turlaridan biri - bu 
xalqali chorraxa. Xalqali chorraxa markaziy orolchasi radiusi katta olinadi, chunki 
avtomobillarning barcha manyovrlari oqimga qo‘shilishi va undan chiqib ketishda 
yuzaga keladi. Xalqa o‘lchamlari berilgan tezlikni ta‘minlash talablaridan kelib 
chiqadi. 

---

21-rasm. Halqasimon chorraxalar 
Halqasimon chorraxaning avfzallik va kamchiligi. Avtomobillarning halqa 
bo‘ylab bir yo‘nalishda harakatlanishi harakatni aniq tashkil etishga va uni tartibga 
solishga imkon beradi. Biroq halqasimon kesishuvlar katta maydonni egallaydi, 
ularda avtomobillarning qayta guruhlanishi uzluksiz ravishda sodir bo‘lib turishi 
sababli harakat tezligi kelish yo‘llaridagi tezlikka qaraganda ancha pasayadi. 
Halqasimon kesishishning qatnov qismi bo‘yicha hisobiy harakatlanish tezligi 
markaziy orolchaning diametriga boliq. 
Shuning uchun ko‘pincha markaziy orolchaning o‘rtacha diametri (25-60 m)
tanlanadi. Bunday orolchada harakatlanish traektoriyalari o‘tkir burchak ostida 
kesishadi; kichik ( 15 m) diametrli orolchalar ham keng tarqalgan, bular 
haydovchilarni orolcha atrofida harakat tezligini xavfsiz qiymatigacha 
pasaytirishga majbur etadi.
Markaziy orolcha diametri, m 
15
30
60
Tezlik, km/soat
20
25
30
 
Tezlikni oshirish tasmalari. Avtomobillarning chorraxalarga katta tezlikda 
bevosita kirib kelishi va ayni vaqtda kesishishdan asosiy yo‘lga past tezlikda 
o‘tishi yo‘l-transport xodisalari ro‘y berish xavfini tudiradi. Bunday xollarning yuz 
bermasligi uchun yo‘llarning kesishishga tutashish uchastkalariga qatnov 

---

qismining qo‘shimcha tasmalari loyihalanadi, ular asosiy qatnov qismidan ajratish 
chiziqlari bilan ajratib qo‘yiladi, ba‘zan gruntli ajratish tasmalari bilan ajratib 
qo‘yiladi. Qo‘shimcha tasmalar asosiy yo‘ldan tutashuvchi yo‘lga buriluvchi 
avtomobillarga, to‘ri yo‘nalishda kelayotgan avtomobillarga halaqit bermasdan, 
tezlikni oldindan kamaytirishga, magistral yo‘lga kiruvchi avtomobillarga esa, 
aksincha, bu yo‘lda ketayotgan avtomobillarning tezligiga yaqinlashib olish
imkonini beradi. 
22-rasm. Tezlikni oshirish tasmalari 
Tezlikni oshirish tasmalarining uzunligi. Tezlikni oshirish tasmalarining 
uzunligi L avtomobillarning asosiy yo‘ldagi tezligi 
1
ning burilish paytida 
2
20 
km/soat gacha pasayishi shartidan belgilanadi: 
a
L
26
2
2
2
1
bunda kuzatishlar asosida avtomobilning tezlanishi 
а
0,9-1,2 m/s
2
, 
sekinlashishda 1,75-2,5 m/s
2
ga teng deb olinadi. Amalda yo‘l toifasi va kesishish 
joyining bo‘ylama nishabligiga qarab, tezlikni oshirish tasmalari ishchi qismining 
uzunligi 30 - 230 m masofani tashkil etadi.
I toifali yo‘llarning barcha toifali yo‘llar bilan kesishuvlarida, Ib-va II-toifali 
yo‘llarning o‘zaro va ularga tutashadigan yo‘llarda, shuningdek, II-va III-toifali 
yo‘llarning o‘zaro kesishish joylarida va III-toifali yo‘llarning o‘zaro kesishish 
joylarida quriladi, bunda istiqboldagi jami harakat jadalligi 8000 keltirilgan 
dona/sut dan ortiq bo‘lishi kerak.