Geografiya kafedrasi

Malayziya davlatining turizmi 
Malayziya XX asr oxirlarida iqtisodiy rivojlanish sur‘atlari jihatidan Osiyo-Tinch 
okeani hududidagi davlatlar ichida yuqori pog‘onaga ko‘tarilgan davlatlardan biri bo‘lib 
hisoblanadi. 
Malayziya Janubiy-Sharqiy Osiyoda joylashgan davlat bo‘lib. uning hududi 332.8 ming 
kv. km. Ma‘muriy-hududiy jihatidan 13 shtat va 2 federal okrugga (Kuala Lumpur va Labuan 
orollari) bo‘linadi. Aholisi 20.1 mln. tub aholisi 55% ni tashkil etadi. Aholisi tarkibi turlicha. 
agar Yaponiya. Koreya. Xitoyda mahalliy aholi xal qiluvchi o‘rinni egallasa. bu yerda boshqa 
xalqlar aholining deyarli yarmini tashktl etadi. Davlat tili – malay tili. ingliz. xitoy. tamil‘ tillari 
rasmiy tillar sifatida tan olinadi. 
Malayziya XVI asrdan boshlab Portugaliyaning. 1641 yildan Niderlandiyaning. 1824 
yildan Buyuk-Britaniyaning mustamlakasi bo‘lgan. 1941-1945 yillari esa uni Yaponiya bosib 
oladi. 
Malayziya mustaqillig 1957 yilning 31-avgustda e‘lon qilingan. va qaramlikdan ozod 
bo‘lgan. 1963 yilning 16 sentyabrida mamlakat Singapur. Sarovan va Sabax orollari bilan 
birlashib. Malayziya federatsiyasi nomini oladi. 1967 yildan buyon Malayziya ASEAN 
tashkilotiga a‘zo bo‘lib. bu mamlakatga Bruney. Indoneziya. Filippin. Singapur. Tailand. 
Malayziya va V‘etnam mamlakatalari kiradi.
XX asrning 1980-90 yillari mamlakatda yuksalish davri bo‘ldi. Iqtisodiyot yiliga 

---

82 
o‘rtacha 7.5-11% ga o‘sib borishi kuzatildi. Savdo va xizmatlar ko‘rsatish tovar aylanmasi esa 
bundan ham tezroq rivojlana boshladi. Xo‘sh bu davlatdagi iqtisodiyotning taraqqiyot sirlari 
nimada? Ular bir nechta bo‘lib. ayrimlarini sanab o‘tamiz. 
Davlat iqtisodiyotda faol rol‘ o‘ynaydi. davlat tomonidan iqtisodiyotni tartibga solish 
va sof bozor munosabatlari o‘zaro qo‘shilib ketgan. Iqtisodiyot uzoq davrga rejalashtiriladi: 
erkin bozor va xususiy tadbirkorlik davlat tomonidan rag‘batlantiriladi. davlat tomonidan 
investitsiyalash keng yo‘lga qo‘yilgan. Turli millat vakillari va dinlar o‘rtasida ixtilof va 
kelishmovChilik deyarli bo‘lmagan.
Malayziyaning iqtisodiy rivoji asosan uch omilga: kauchuk. pal‘ma yog‘i qalay ishlab 
chiqarishga bog‘liq. Mamlakat shu uch mahsulotni eksport qilish bo‘yicha jahonda birinchi 
o‘rinda turadi. 
1982-92 yillar oralig‘ida ayniqsa. xususiy tarmoq yuqori unumdorlikka erishdi. ishlab 
chiqarish tarmoqlari bilan bir qatorda. nisbatan yangi xizmat ko‘rsatish sohalarida muhim 
muvaffaqiyatlar qozonildi. An‘anaviy sohalar vujudga keldi va eng muhimi ishlab chiqarilgan 
mahsulotlar dunyo raqobat kurashida yengib chiqib yetakchi o‘rinlarni ekalladi. Elektron 
sanoatni rivojlantirish yetakchi soha deb hisoblanadi va bu borada boshqa ilg‘or mamlakatlar 
bilan yaxshi va samarali hamkorlik olib borilmoqda. Ayniqsa Yaponiya va AQSH 
ishbilarmonlari bu mamlakatga alohida mehr bilan intilmoqdalar. 
Mamlakatda temir yo‘llar uzunligi 1800 km.. avtomobil‘ yo‘llarining uzunligi esa 
39.100 km. Asosiy portlari: Jorjtaun. Kelang. Kuangan. Kota-Kinabalu. Kuching. Miri. 
Sandakan. Sibu. 
YaMM – 166.8 mlrd. dollar. jon boshiga 8650 dollarni tashkil etadi. 
Malayziyaning yetakchi mutaxasislari mamlakatning iqtisodiy rivojlanish omillarini 
quyidagicha ifodalamoqdalar: xususiy va davlat tarmoqlari o‘rtasidagi hamkorlik. nazorat va 
intizomning mavjudligi. bilimli. ahloqli ishchi kuchi. ijobiy o‘zgarishlarni istovchi va yangi 
sharoitlarga tezlikda moslasha oluvchi hukumat borligi. Demak erkin bozor munosabatlari 
mavjudligi bilan birga. davlatning iqtisodiyotni rivojlantirishga faol ishtiroki muvaffaqiyat 
garovidir va undan tashqari. rivojlanishning yana bir muhim omili. xalq xo‘jaligiga chet el 
kapitali. ya‘ni sarmoyalar qo‘yilishining o‘sib borishidir. 
Mamlakatda yirik ishlab chiqarish bilan birga. kichik ishbilarmonlik. xizmat sohalari va 
ayniqsa turizmning o‘sish sur‘atlari. iqtisodiyotga ijobiy ta‘sir etib kelmoqda.
Malayziya. Osiyo va Tinch okeani mintaqasi mamlakatlari xalqaro turizm faoliyatini 
rivojlanishida juda katta rol‘ o‘ynaydi. asosan Singapur mamlakati. har yili chet ellardan tashrif 
buyuradigan mehmonlarning 58-60%i Singapur mamlakatidan keladigan mehmonlar tashrifiga 
to‘g‘ri keladi. Malayziya turizm bozorini 9.3-9.5%i Tailand mamlakatiga. 7-7.5%i Yaponiyaga. 
7% dan oshig‘rog‘i Yevropa mamlakatlariga to‘g‘ri keladi. Oxirga yillarda Xitoy Xalq 
respublikasi va Tayvan‘ mamlakatidan kelayotgan xorijiy turistlar soni jadal sur‘atlarda o‘sib 
bormoqda. Bundan tashqari Malayziya turizm bozoriga AQSH. Koreya. Avstraliya va Yangi 
Zelandiya mamlakatlari turistlarining qiziqishlari ortib bormoqda. 
Malayziya mamlakatining iqtisodiy rivojlanish darajasi yuqori bo‘lganligi sababli. 
mamlakat aholisi juda ko‘p chet el sayohatlariga chiqadilar. Sayohatchilarning katta qismi 
Singapur mamlakatiga to‘g‘ri keladi. yiliga savdo va ko‘ngil ochar sayohatlar uchun bu 
mamlakatga 9.5 mlnga yaqin Malayziya aholisi sayohatlar uyushtiradi. Bundan tashqari Tailand 
va Indoneziya turizm bozorlarini ta‘minlovchi asosiy mamlakatlardan biri bo‘lib hisoblanadi.
2000 yil Malayziya mamlakatiga 10.2 mln. xorijiy turistlar tashrif buyurganligi 
kuzatilgan. 1999 yilga nisbatan 28.9% ga tashriflar soni ko‘paygan. 
2002 yilda esa 13.3 mln. chet ellik xorijiy turistlar tashrif buyurgan. o‘sish sur‘atlari 
2001 yilda. 2000 ilga nisbatan 25% ni. 2002 yilda 2001 yilga nisbatan esa 4% ni tashkil qilgan. 
Malayziya mamlakati xalqaro turizm harakatlarining iqtisodiy tahlil natijasi 
ko‘rsatishicha. jahon turistik tashriflarining 1.9%i. Osiyo va Tinch okeani mintaqasiga qilingan 
tashriflarning 10.1%i Malayziya mamlakatiga to‘g‘ri keladi. 2001 yilga nisbatan 2002 yilda 
xorijiy turistlar tashrifi 4% ga ko‘paygan. 

---

83 
Xalqaro turizm tushumlari bo‘yicha jahon turizm daromadlarining 1.43%i. Osiyo va 
Tinch okeani mintaqasi tushumlari bo‘yicha 7.2% ni tashkil qilgan. 2001 yilga nisbatan 2002 
yilda daromadlar miqdori 6.4% ga o‘sganligi kuzatilgan (5.9.1-jadval).
2002 yilda har bir xorijiy tashrif 510 AQSH dollarini tashkil qilgan. Bu ko‘rsatkich 
Osiyo va Tinch okeani mintaqasi bo‘yicha o‘rtacha 720 AQSH dollarini tashkil etgan. Har bir 
xorijiy turistik tashriflar ko‘rsatgichi jahon bo‘yicha 24.% ga kam bo‘lgan. Osiyo va Tinch 
okeani mintaqasi bo‘yicha 29.2% ga past bo‘lgan. 
Malayziya va O‘zbekiston o‘rtasida diplomatik munosabatlar 1992 yil 21 fevralda 
o‘rnatilgan. Mustaqil O‘zbekistonning Malayziya bilan iqtisodiy. madaniy va boshqa sohalardagi 
munosabatlari tobora mustahkamlanib bormoqda.