Yer usti transport tizimlari

O‘rtacha samarali bosimning zamonaviy avtomobil va traktor dvigatellaridagi 
qiymati. 
1.4-jadval 
Dvigatellarning tipi 
O‘rtacha samarali bosim, r
e
kG/sm
2
N/m
2
Yuk avtomobilining karbyuratorli dvigateli 
6,5...9,0 
(6,38...8,84)10
5
Yengil avomobilining karbyuratorli dvigateli 
7...10,5 
(6,87...10,3)10
5
Avtomobilning dizel dvigatellari 
7...9,5 
(6,87...9,32)10
5
Traktorning dizel dvigatellari 
5...7 
(4,91...6,86)10
5
D v i g a t e l l a r n i n g t a k t l i l i g i
.
 
Avval takidlanganidek, agar ishchi sikl 
porshenning to‘rt yo‘lida yoki 4 takt davomida bajarilsa, dvigatel to‘rt taktli (taktlilik 
koeffitsienti τ=4) deyiladi, agar ikki yo‘lida yoki ikki takt davomida bajarilsa, 
dvigatel ikki taktli (taktlilik koeffitsienti τ=2) deyiladi. Xozirgi zamon avtomobil 
yoki traktorlarida to‘rt taktli dvigatellar qo‘llanilmoqda. Bir qator soxa 
institutlarining ma’lumotiga qaraganda, agar yoqilg‘ini bevosita purkalishi 
takomillashtirilsa, puflash (nadduv) jarayoni yaxshilansa, detallarning issiqlikdan
yuklanishi kamaytirilsa va iqtisodiy ko‘rsatkichi yaxshilansa, ikki taktli 
dvigatellarning keng qo‘llanilishining imkoniyati bor. Lekin mototsikl, lodka, 
sudnolar va teplovozlar dvigatellarida ular keng tarqalgan. 
Xozircha 95% avtomobillar va traktorlarning dvigatellari to‘rt taktli qilib ishlab 
chiqarilmoqda. 
Bu erda ikki taktli dvigatellarni to‘rt taktli dvigatellarga qaraganda ko‘p 
kamchiliklarini ichidan faqat iqtisodiy ko‘rsatkichini pastligini aytish kifoya. Agar 
to‘rt taktli dvigatelning solishtirma yonilg‘i sarfi g
e
=160...180 g/o.k. soat 
(0,605...0,680 g/kVt.s) bo‘lsa, ikki taktli dvigatelniki g
e
=195...210 g/o.k. soat 
(0,735...0,793 g/kVt.s) ni tashkil etadi.