O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

1.
 
Sovitish-moylash moddalarining tarkibi.

---

atsiyalarda emulosiyalar ( 3 – 4 % li emulgirlovchi) eritilgan moylar va elektrolitli 
eritmalardan foydalaniladi. Qiyin ishlov beriladigan materiallarni kesib ishlashda, 
shuningdek toza sidirish, rezoba ochish, shakldor yo’nish kabi operatsiyalar uchun 
kesish va sovitish-moylash xususiyatlari yuqori bo’lgan suyuqliklar talab etiladi. 
Metallarga kesib ishlov berishda qo’llaniladigan suvli emulsiyalar tarkibida 2 
– 10 % emulsol mavjud. Eng ko’p tarqalgan spirtli emulsolning taxminiy tarkibini 
(% larda) keltiramiz. 
Olein kislatasi 6 – 10 %; 
Kanifol 7 – 10 %; 
Mineral moy 75 – 80 %; 
Spirt 3 – 4 %; 
Suv 3 – 7 %. 
Kaustik soda eritmasi 3 – 4 % 
Emulsiyani tayyorlashda suvni dastlab kaltsiyli soda yoki natriy geksameta-
fosfati bilan yumshatiladi. Moylar ichida eng ko’p tarqalgani sulofofrezol deb ata-
luvchi moy hisoblanadi. Uning tarkibida 70 – 78 % vereten, 1,8 – 2,0 % nigrol,
1,8 – 2,0 % oltingugurt moylari mavjud. Ishlatish jarayonida sovitish-moylash 
suyuqlarining tarkibi va xossalari o’zgaradi. Suvli eritmalar yengil parchalanadi, 
bunda dastgoh detallarida kukunsimon chang to’planadi, bu yuqori ishqalanish, 
yeyilish va korroziyaga olib kelishi mumkin. Shuning uchun dastgohlarining 
ochiq qismlari puxta artilishi va moylanishi shart, ayniqsa dasgoh 
yo’naltiruvchilari. Suvning parlanishida elektrolitning eritmadagi kontsetratsiyasi 
ortadi, bu ishchilarni teri kasalliklari olib kelishi mumkin va dastgohlarni 
bo’yuqlari yemirilib ketadi. Shunga asosan sovitish-moylash suyuqliklari muayyan 
chegaralarda davriy ravishda nazorat qilinib turilishi shart.