I mavzu. «Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanining maqsadi va vazifalari

 
4. 
Tadqiqotda yangilik yaratish bosqichlari 
Fan bilan shug‘ullanishda ikki turdagi bosqichni – tadqiqot rejasida belgilangan bosqich va 
ilmiy ijodning davriy bosqichlarini farqlash lozim. 
Birinchi turga quyidagilar kiradi: 
1. Muammoni belgilash yoki tanlash. Shundan keyin tadqiqot rejasi tuziladi. Muammo 
masalalarga ajratiladi, uning nazariy va amaliy ahamiyati aniqlanadi. 
2. 
Ilmiy 
tadqiqotda 
muammoni 
qo‘yishdan 
boshlab 
to 
yangi 
natijalarni 
rasmiylashtirishgacha bo‘lgan izlanish bosqichlari. 
3. Yangi g‘oya, xulosa yoki kashfiyotni talqin qilib, nazariy tizim holatiga keltirish. 
4. Ilmiy yutuqni qabul qilingan talab va qoidalar asosida rasmiylashtirish va informatsion 
kanallar orqali ilmiy jamoatchilikka yetkazish. 
Ikkinchi turdagi ilmiy ijodiyot bosqichlarida kashfiyot qilinadi, yangi g‘oya va tasavvur 
asoslanadi, ular nazariy tizim shakliga keltiriladi. Bu yerda qayd etilgan bosqichlar «ilmiy 
ijodiyot sikllari» deb ham ataladi. 
Birinchi sikl: muammoni ijodiy istiqbolini o‘ylab ko‘rish, yangilik jihatlarini tahlil qilish va 
asoslash. 
Ikkinchi sikl: muammo yechimini ratsional va noratsional tafakkur faoliyati orqali izlash. 
Intensiv izlanish jarayonida yechim yoki uning unsurlari ong osti qatlamda «tug‘iladi», paydo 
bo‘ladi. Bu ijodiyotning inkubatsion davri bo‘lib, uning ichida vaqti-vaqti bilan qizg‘in 
mantiqiy-tahliliy fikrlash va noratsional yorishish chaqnoqlari o‘rin almashib turadi. 
Uchinchi sikl: muammo yechimini nogahon topishi, ya’ni bilish insayti (bir-butun, o‘la 
yorishish) bosqichi. Bu bosqichda oldin sodir bo‘lgan nogohon yorishish chatqnoqlari yechim 
matritsasiga, ya’ni, g‘oya, kashfiyot yoki ixtiroga aylanadi. 
To‘rtinchi sikl: yangi g‘oya,yechimni mantiqiy-normativ qoidalar va talablar asosida 
isbotlash, tizimga keltirish va rasmiylashtirish. Yangi natijaga muqobil nazariy shakl beriladi, 
xulosa qilinadi, imkoniyat bo‘lgan taqdirda ilmiy bashorat amalga oshiriladi. 
Shunday qilib, yangi g‘oyani tug‘ilishi,ya’ni ilmiy ijodiyot siklik (davriy) qonuniyatlarga 
bo‘ysunadigan murakkab ruhiy jarayon ekan. Bu jarayonni u yoki bu darajada namoyon bo‘lishi 
tadqiqotchining qobiliyati, bilimi va tajribasiga bog‘liq.